October 1927

October 1927

Οκτώβρης

Σκηνοθεσία: Grigoriy Aleksandrov, Sergei M. Eisenstein

Σενάριο: Sergei M. Eisenstein, Grigoriy Aleksandrov

Είδος: Drama, History

Διάρκεια: 2h 16min

Παίζουν:

Nikolay Popov = Kerenskiy

Vasili Nikandrov = V.I. Lenin

Layaschenko = Konovalov

Και πλήθος κομπάρσων

Τα γεγονότα του Οκτώβρη του 1917, όπου οι Μπολσεβίκοι με ηγέτη τον Λένιν άλλαξαν την ιστορία του τόπου τους.

Λόγω της αλλαγής πολιτικής επί του Τρότσκι, ο Eisenstein αναγκάστηκε να κόψει όλες τις σκηνές που τον αναφέρανε. Για την ακρίβεια, κόπηκε το ένα τρίτο.

Η δική μου όμως κόπια είναι περίπου πλήρης. Διάρκειας 2h 16min, αντί 1h 39min που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα.

Έντεκα χιλιάδες κομπάρσοι χρησιμοποιηθήκαν για την σκηνή της επίθεσης στα Χειμερινά Ανάκτορα. Για την ίδια σκηνή κόπηκε η παροχή ηλεκτρισμού σε ολόκληρη την πόλη, για να ενισχυθεί ο φωτισμός των γυρισμάτων.

Μαθήματα επαναστατικής ιστορίας από την κάμερα του κυρίου Σεργκέι Αϊζενστάιν. Για να γιορτάσουν τα δέκα χρόνια από την Οκτωβριανή επανάσταση, αποφάσισαν να κινηματογραφήσουν, όσο δυνατόν πιστότερα, τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τότε. Η σεναριακή πλοκή βασίστηκε, μεταξύ άλλων, και στο διάσημο βιβλίο «Οι δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» του Αμερικανού John Reed.

Η ταινία Οκτώβρης, που κυκλοφόρησε το Γενάρη του 1928, δεν είχε εν τέλη την ίδια απήχηση στο εξωτερικό, συγκριτικά πάντα με την επιτυχία του Θωρηκτού Ποτέμκιν. Οι ίδιοι οι συμπατριώτες του επίσης τον κατηγόρησαν ότι είναι ένα δύσκολο έργο για να το παρακολουθήσει όλος ο κόσμος. Ο σκηνοθέτης παρουσίασε την ιστορία με μια σχεδόν ντοκιμαντερίστικη γραφή, προσπαθώντας να αναπαραστήσει όσο πιο ρεαλιστικά μπορούσε τα γεγονότα.

Πού να ήξερε ότι μετά από πολλά χρόνια θα έπαιρναν αποσπάσματα της ταινίας του και θα τα παρουσίαζαν (χωρίς να ξέρουν) ως πραγματικές εικόνες από την επανάσταση. Αλλά ο Αϊζενστάιν επίσης προσπάθησε να εξελίξει και τη θεωρία του πάνω στο ιδεολογικό μοντάζ και αυτό ήταν που δεν κατάλαβαν οι ανώτεροι του τότε. Αυτός είναι ίσως ο σημαντικότερος λόγος για να δείτε την ταινία σήμερα. Να την παρακολουθήσετε ως μία ιστορία επικών διαστάσεων από έναν μεγάλο δημιουργό. Ή ως ένα μάθημα κινηματογραφικής ιστορίας.

Ella Cinders 1926

Ella Cinders 1926

Σταχτοπούτα του 1926

Σκηνοθεσία: Alfred E. Green

Σενάριο: Mervyn LeRoy, Frank Griffin

Είδος: Comedy, Romance

Διάρκεια: 1h 15min

Μεσότιτλοι: Γιάννης από Ανάβυσσο

Παίζουν:

Colleen Moore = Ella Cinders

Vera Lewis = Μητέρα Cinders

Lloyd Hughes= Waite Lifter, ο παγοπώλης φίλος της Ella

Doris Bake = Lotta Pill, 1^η κόρη

Emily Gerde = Prissy Pill, 2^η κόρη

Mike Donlin = Θυρωρός του Film Studio

Jed Prouty = Δήμαρχος

Jack Duffy = Αρχηγός πυροσβεστικής

Harry Allen = Φωτογράφος

Alfred E. Green = Διευθυντής

Εμπνευσμένη από το παραμύθι "Η Σταχτοπούτα", τη βασανισμένη από μητριά και τις κόρες της καλόκαρδη κοπέλα που στο τέλος ανταμείφτηκε γενόμενη "Πριγκίπισσα", και απετέλεσε το όνειρο δεκάδων κοριτσιών, είναι η παρούσα ταινία.

Ο πρώτος σύζυγος της κυρίας Cinders απεβίωσε αφήνοντάς την χήρα με δύο κορίτσια. Την Lotta Pill και την Prissy Pill. Η κυρία Cinders  ξαναπαντρεύτηκε αλλά της πέθανε και ο δεύτερος σύζυγος, αφήνοντάς της ένα ακόμα κορίτσι, την Ella. Απ' ότι φάνηκε η κα Cinders δεν τον συμπαθούσε καθόλου τον 2^ο άντρα της, με αποτέλεσμα όλο το μίσος εναντίον του να το εισπράττει η φτωχή Ella, την οποία μετέτρεψε σε δούλα την ίδιας αλλά και των μεγάλων θυγατέρων της. Ντυμένη με κουρέλια έπρεπε να κάνει τις πιο βαριές δουλειές και να υπακούει τις εντολές που έδινε η μητέρας της και οι αδελφές της. Το μόνο πρόσωπο που την έβλεπε με συμπάθια και οίκτο ήταν ο νεαρός παγοπώλης Waite Lifter.

Κάποτε οι επισκέπτες στο σπίτι των Cinders, διάβασαν ότι μία κινηματογραφική εταιρία προκήρυξε διαγωνισμό για να επιλέξει μία νέα κοπέλα που θα έκλεινε συμβόλαιο μαζί της για να την προωθήσει ως ηθοποιό. Η νεαρές της ομήγυρης ενθουσιάστηκαν καθώς και η Ella, η οποία όμως δεν τολμούσε να πλησιάσει για να μάθει περισσότερα. Αυτές που ήθελαν να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό, έπρεπε να στείλουν μια φωτογραφία τους και να λάβουν μέρος σε ένα διαγωνισμό χορού  Η μαμά αμέσως αποφάσισε να προωθήσει την μεγάλη της κόρη, πιστεύοντας ότι έχει όλες τις δυνατότητες να κερδίσει τον διαγωνισμό. Έδειξε μάλιστα ένα βιβλίο που είχε, που εκεί έγραφε οδηγίες για υποψήφιες ηθοποιούς, το τι να κάνουν για να πετύχουν τον σκοπό τους.

Η Ella  έπρεπε να βάλει στο χέρι αυτό το βιβλίο για να μάθει τις συμβουλές που έδινε. Την νύχτα που η αδελφή την αποκοιμήθηκε με το βιβλίο στο χέρι, μπήκε στο δωμάτιό της και το πείρε. Εκεί διάβασε ότι το σημαντικότερο για μια υποψήφια ηθοποιό είναι η έκφραση των ματιών. Πως πρέπει να είναι όταν φλερτάρουν, όταν εκφράζουν έρωτα αλλά και όταν συγκλίνουν! Εδώ μας παρουσιάζεται ένα τρικ του πρώιμου κινηματογράφου, που με τα σημερινά μέσα είναι πολύ εύκολο να πραγματοποιηθεί, αλλά την εποχή εκείνη ήταν πολύ δύσκολο και άφηνε έκπληκτους τους θεατές. Παρατηρούμε λοιπόν την Ella να προσπαθεί να κάνει τα μάτια της να συγκλίνουν με αποτέλεσμα την μια φορά να στρέφονται και τα δύο προς την μύτη της και την άλλη να στρέφονται από την αντίθετη φορά.

Αυτό το πετυχαίνει ο εικονολήπτης κινηματογραφώντας το πρόσωπο δύο φορές. Την πρώτη φορά να παίζουν τα μάτια προς τα δεξιά, και την δεύτερη προς τα αριστερά. Κόβει τις ταινίες κάθετα στην μέση και ενώνει το πρώτο κομμάτι της πρώτης με το δεύτερο κομμάτι της δεύτερης. Το αποτέλεσμα είναι να βλέπουμε τα μάτια του κοριτσιού να παίζουν το ένα προς τα δεξιά και το άλλο προς τα αριστερά.

Ορίστε τι εννοώ:

https://www.klik.gr/uploads_image/2017/01/25/p1b7bbg9pi1rg0pca170m13qp17kl9_900.gif

https://www.klik.gr/uploads_image/2017/01/25/p1b7bbg9pi1ijm1ge514sf2ft1ndka_900.gif

Τελικά η κοπέλα πάει στο φωτογράφο για να βγάλει την φωτογραφία της. Αυτός την στήνει σε μια πόζα και της λέει να μην κινείται. Μία μύγα όμως τριγυρίζει στο πρόσωπό της αλλά ο φωτογράφος επιμένει να μην κουνιέται. Αυτή με μία γκριμάτσα προσπαθεί να απαλλάξει την μύτη της από την μύγα. Ο φωτογράφος δεν το αντιλαμβάνεται και την φωτογραφίζει σε αυτή την κωμική στάση. Την διαβεβαιώνει ότι η φωτογραφία θα σταλεί εγκαίρως στη επιτροπή του διαγωνισμού και αυτή αποχωρεί.

Η Ella είναι απαρηγόρητη διότι η μητέρα της δεν της επιτρέπει να λάβει μέρος στον διαγωνισμό. Τότε εμφανίζεται ο Lloyd, ο νεαρός παγοπώλης, και την πείθει να πάνε στον διαγωνισμό και αυτός να είναι ο συνοδός της. Πράγματι φθάνουν στην αίθουσα χορού, όπου οι υποψήφιες περιμένουν στην ουρά να παρουσιαστούν στην επιτροπή η οποία θα τις αξιολογήσει αφού δει και την φωτογραφία τους. Όταν φθάνει η σειρά της Ella, οι της επιτροπής ανοίγουν τον φάκελο με την φωτογραφίας της… και βλέποντας την κωμική της πόζα ξεσπάνε σε γέλια. Ταυτόχρονα οι μέγαιρες της οικογένειάς της αντιλαμβάνονται την παρουσία της και ορμάνε εναντίον της. Η δύστυχη Ella Το βάζει στα πόδια για να γλυτώσει. φεύγοντας δε τρέχοντας, της φεύγει η μία της γόβα την οποία περιμαζεύει ο φίλος της Lloyd, για να μας τονίσουν την συσχέτιση του σεναρίου με το παραμύθι της σταχτοπούτας.

            Οι ομοιότητες με το παραμύθι όμως σταματάνε εδώ. η Ella αποφασίζει να αποδράσει από το τυραννικό οικογενειακό της περιβάλλον και να προσπαθήσει να σταθεί μονάχη της στα πόδια της.

Τελικά κάποτε καταφθάνει η επιτροπή διαγωνισμού στο σπίτι των Cinders, και ανακοινώνει στην μητέρα ότι η κόρη της είναι η νικήτρια του διαγωνισμού. Η κα Cinders νομίζει ότι πρόκειται για την κόρη της Lotta και ενθουσιάζεται. Τελικά όμως απογοητεύεται όταν της διευκρινίζουν ότι πρόκειται για την μικρή της κόρη, την Ella. Η Ella μάλιστα λαμβάνει το χρηματικό ποσό που αντιστοιχεί με το εισιτήριο του τραίνου για το Χόλυγουντ! Η μάνα με τις δύο χαϊδεμένες κόρες πενθούν, ενώ σύσσωμος ο πληθυσμός της μικρής κωμόπολης συγκεντρώθηκε στο σταθμό για να κατευόδωση το κορίτσι που τίμησε την πόλη τους.

Φθάνοντας όμως η Ella στο Χόλυγουντ, την πληροφορούν ότι ο διαγωνισμός ήταν μία απάτη που οι διοργανωτές του οι οποίοι και συνελήφθησαν, σε κάτι πονηρό απέβλεπαν. Μάταια προσπαθεί να μπει στο χώρο της κινηματογραφικής εταιρίας και να μιλήσει με κάποιον υπεύθυνο. Ο θυρωρός είναι κέρβερος και την αποπέμπει διαρκώς. Κάποτε καταφέρνει να μπει μέσα αλλά πέφτει σευ γκάφες που πέφτουν στην αντίληψη κάποιου σκηνοθέτη. Αυτός εκτιμά ότι το κορίτσι έχει το ταλέντο της κωμικής ηθοποιού και κλείνει συμβόλαιο μαζί της Οι επιτυχίες της Ella είναι πολύ μεγάλες, έτσι ώστε αποφασίζεται να πρωταγωνιστήσει σε μία ταινία που θα γυριστεί την πόλη καταγωγής της. Πράγματι, τα γυρίσματα ξεκινούν με τη ίδια στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης.

Εντωμεταξύ ο φίλος της ο παγοπώλης που τελικά ήταν γιος πλούσιου επιχειρηματία, και επειδή διαφώνησε με τον πατέρα του σε κάτι, πήγε και εργάστηκε ως παγοπώλης για να του αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώσει και μόνος του, χωρίς την οικονομική του υποστήριξη, πήρε το τραίνο και φθάνει στην κωμόπολη με σκοπό να την ζητήσει σε γάμο!

Κατεβαίνοντας στον σταθμό την βλέπει εκεί και δεν αντιλαμβάνεται ότι την γυρίζουν ταινία. Την απαγάγει κυριολεκτικά και τη χώνει στο τραίνο που ξεκινά αμέσως. Έξαλος ο σκηνοθέτης τρέχει πίσω από το τραίνο ενώ ο νεαρός του φωνάζει κάτι που στις μέρες μας ηχεί ως κάτι πολύ αντιφεμινιστικό: "Βρες τε άλλη πρωταγωνίστριας, διότι εμείς παντρευόμαστε!"

Metropolis 1927

Metropolis 1927

Μετρόπολις

σκηνοθεσία; Fritz Lang

Σενάριο: Thea von Harbou, Thea von Harbou

Είδος; Drama, Sci-Fi

Διάρκεια: 2h 33min

Παίζουν:

Alfred Abel = Johann Fredersen

Gustav Fröhlich = Freder Fredersen - Joh Fredersens Sohn

Rogge            Rudolf = Εφευρέτης

Fritz Rasp = Ο λεπτός άνδρας

Theodor Loos = Josaphat / Joseph

Erwin Biswanger = 11811 – Georgy

Στο μέλλον, η τρανή πόλη «Μητρόπολη» είναι το καμάρι του σύγχρονου κόσμου: παράδειγμα υψηλής τεχνολογίας, στολίδι της πιο μοντέρνας αρχιτεκτονικής, με εντυπωσιακά πανύψηλα κτήρια, εναέρια κυκλοφορία, πλούτο, διασκέδαση -ένας εξελιγμένος παράδεισος που απολαμβάνουν οι λίγοι, οι αστοί. Κυβερνήτης όλου αυτού είναι ο Τζο Φρέντερσεν, που διοικεί την πόλη από το τεράστιο γραφείο του στην κορυφή ενός ουρανοξύστη. Αυτή η πανέμορφη ουτοπία όμως δεν κινείται μόνη της. Είναι ένας καλο-λαδωμένος μηχανισμός, που λειτουργεί νύχτα-μέρα από τον εξαντλητικό κόπο και μόχθο των εργατών. Στα έγκατα της γης, κάτω από την πόλη με την έντονη ζωή, βρίσκονται στρατιές εργατών που ζουν και χειρίζονται τις μηχανές, ώστε όλα να λειτουργούν ρολόι στην επιφάνεια της γης. Κάθε μέρα, οι εργάτες εξουθενωμένοι από την σκληρή δουλειά επιστρέφουν στα ταπεινά σπίτια τους και στις οικογένειές τους, μόνο και μόνο για να ξεκινήσει η επόμενη βάρδια με άλλους εργάτες… Όμως, αυτή η κατάσταση, με τους αστούς να χαίρονται τη ζωή που τους προσφέρει ο μόχθος των εργατών, σύντομα θα αλλάξει, όταν ο γιος του Φρέντερσεν, ο Φρέντερ, που ζει μια ξένοιαστη ζωή γεμάτη γλέντια, γνωρίζει κατά τύχη την όμορφη Μαρία, κόρη ενός εργάτη. Ο Φρέντερ ερωτεύεται κεραυνοβόλα την αγνή Μαρία, την ακολουθεί στην πόλη των εργατών και συγκλονίζεται όταν ανακαλύπτει ότι η δική του ευτυχία στηρίζεται στον κόπο ενός ολόκληρου κόσμου, που δεν γνώριζε καν ότι υπάρχει.

Όταν ο πατέρας του, όμως, βλέπει την επιρροή της Μαρίας στους εργάτες, αποφασίζει να δώσει ένα μάθημα στους εργάτες, για να μην τολμήσουν να σηκώσουν κεφάλι. Συναντά λοιπόν τον μισότρελο επιστήμονα Ρότβανγκ, και του δίνει εντολή να δώσει της μορφή της Μαρίας σε ένα ρομπότ που έχει φτιάξει. Το ρομπότ θα παρασύρει τους εργάτες σε απερίσκεπτες πράξεις, που θα πληρώσουν με το αίμα τους. Ο Ρότβαγκ αιχμαλωτίζει τη Μαρία και φτιάχνει το μοχθηρό ρομπότ, το οποίο αρχίζει το διαβολικό έργο του. Ο Φρέντερ στην αρχή δεν καταλαβαίνει την αλλαγή της αγαπημένης του Μαρίας… Θα παλέψει όμως για την αγάπη του και για την ανακάλυψη της αλήθειας. Και, μόλις οι συνέπειες των καταστρεπτικών πράξεων της ψεύτικης Μαρίας αρχίσουν να φαίνονται, η Μητρόπολη, πάνω και κάτω από τη γη, δεν θα είναι ποτέ η ίδια…

Η ταινία αποτελεί μια από τις πρώτες μεγάλου μήκους παράγωγες επιστημονικής φαντασίας. Το κόστος της ήταν τεράστιο, καθώς ο Lang χρησιμοποίησε περισσότερους από 20.000 κομπάρσους και γύρισε χιλιάδες μέτρα φιλμ.

Η σκηνη της μεταμορφωσης του ρομποτ σταθηκε η βαση για τις σκηνες στο εργαστηριο καθε αλλου κινηματογραφικου τρελλου επιστημονα.

Το 1923 γεννιέται η ασαφής και ακαθόριστη ακόμη επιθυμία στον Fritz Lang να δημιουργήσει μια ταινία σαν το Metropolis. Η ιδέα δεν παίρνει συγκεκριμένη μορφή παρά μόνο έναν χρόνο αργότερα, το 1924, όταν ο Lang με τον παραγωγό Erich Pommer ταξιδεύουν στην Αμερική για να στηρίξουν και να προωθήσουν το γερμανικό αριστούργημα της μεγαλύτερης γερμανικής κινηματογραφικής εταιρίας, UFA, Niebelungen. Από το πλοίο ακόμη ο Lang γοητεύεται από την αμερικανική μεγαλούπολη, Νέα Υόρκη. Τα φώτα, οι δρόμοι, αλλά κυρίως οι επιβλητικοί ουρανοξύστες, έμβλημα της Αμερικής, τα εξαιρετικής αισθητικής κτίσματα, οι πρωτοποριακές μορφές δίνουν στον Lang την έμπνευση που χρειαζόταν. Για έναν ευρωπαίο δεν ήταν συνηθισμένο θέαμα οι ουρανοξύστες που τότε μόνο στην Αμερική μπορούσε κανείς να δει (αν και στην προηγούμενη ταινία του Spiders 2 υπάρχουν ουρανοξύστες στην ταινία). Ο ίδιος εξομολογείται: «…κοίταξα τους δρόμους, τα αστραφτερά φώτα και τα ψηλά κτίρια – εκεί συνέλαβα το Metropolis». Η επαφή τους με τα χολιγουντιανά στούντιο θα ολοκλήρωνε την εικόνα τεχνολογικής και αισθητικής υπεροχής που απέπνεε η Αμερική. Ο Lang δεν μπορεί παρά να σκεφτεί: «έπρεπε το επόμενο έργο μου να ανταγωνίζεται σε μέγεθος και περιωπή την αμερικανική τεχνοτροπία». Πάντως σημειωτέον ότι η ταινία βασίζεται στη νουβέλα της Thea Von Harbou, την οποία ο Lang συμβουλευόταν κατά την παραγωγή.

Παρά τα όσα έχουν ακουστεί για την ταινία, είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί ότι αυτή δεν είναι προσανατολισμένη στην προφητεία. Σκοπός του σκηνοθέτη δεν είναι να αποδώσει στο σελιλόιντ τον οραματισμό του για το μέλλον, αλλά περισσότερο να παραγάγει ένα εξπρεσιονιστικό μείγμα μοντέρνας τέχνης, φουτουρισμού, γοτθικής τεχνοτροπίας, μεσαιωνικών καταβολών ακόμη και θρησκευτικού αποκρυφισμού. Ως τέτοια δε πρέπει να ιδωθεί. Στο ξεκίνημα ξεκαθαρίζεται εξάλλου: «Η ταινία αυτή δεν είναι ούτε για το σήμερα ούτε για το μέλλον. Δεν μιλάει για ένα συγκεκριμένο μέρος. Δεν υπηρετεί καμία τάση, κόμμα ή τάξη. Έχει μια ιδέα που βασίζεται σε κάτι συγκεκριμένο. Ο μεσολαβητής ανάμεσα στον εγκέφαλο και τους μυς πρέπει να είναι η καρδιά».

Όταν βγήκε στις αίθουσες, οι συντελεστές δεν περίμεναν τίποτα λιγότερο από θρίαμβο. Ως η ακριβότερη παραγωγή στην Ευρώπη ήταν επιτακτικό για το κύρος του Lang και της UFA να κάνει εξαιρετική πορεία. Η πρεμιέρα πράγματι ήταν πέρα από τα αναμενόμενα καλή. Οι κριτικές που έλαβε όμως ήταν μικτές. Οι πολιτικές αναφορές που αναπόφευκτα συνάγονται από το Metropolis έφεραν τις πολιτικές παρατάξεις της χώρας σε αντικρουόμενες θέσεις. Χαρακτηρίστηκε από σοσιαλιστικό ως εφιαλτικό. Ο δε Orson Welles χαρακτήρισε την ταινία ανόητη. Στην Αμερική οι κριτικοί την υποδέχτηκαν θετικά με συγκρατημένα αλλά ενθαρρυντικά σχόλια. Με το πέρασμα του χρόνου η ταινία κέρδισε σε αξία και πλέον θεωρείται μια από τις δέκα κορυφαίες όλων των εποχών.

Ο Lang, γνωστός περφεξιονιστής, απαίτησε από την UFA κάθε ελευθερία. Και είχε τα μούτρα να το κάνει μετά την τεράστια επιτυχία του, Niebelungen. Από την άλλη ο αυστριακός σκηνοθέτης δεν θα μπορούσε να επιλέξει άλλη εταιρία παραγωγής, καθώς μόνο η UFA είχε την φήμη και τα μέσα που απαιτούνταν, ώστε το δημιούργημά του να ολοκληρωθεί μέχρι κεραίας έτσι όπως το ήθελε.

Τα γυρίσματα της ταινίας κράτησαν 17 μήνες, ενώ το συνολικό κόστος ανήλθε σε 5,3 εκ. μάρκα, σχεδόν τετραπλάσιο από το αρχικά προβλεπόμενο. Η ταινία σχεδόν ανάγκασε την UFA να πτωχεύσει. Το φουτουριστικό αριστούργημα απαιτούσε τους κορυφαίους επαγγελματίες σε κάθε χώρο και πολλές νέες τεχνικές. Η δε έκταση παραγωγής ήταν για την εποχή πραγματικά κολοσσιαία. Περίπου 37.400 άτομα απασχολήθηκαν συνολικά από την αρχή ως το τέλος, ενώ απ’ αυτούς οι 35.000 ήταν κομπάρσοι.

Τα γυρίσματα έγιναν στα στούντιο της UFA. Οι απαιτητικότερες σκηνές –όπως αυτή της εξέγερσης ή των πλημμύρων- γυρίστηκαν σε πραγματική έκταση στο Neubabelsberg. Για την κατασκευή της πόλης χρησιμοποιήθηκαν κυρίως μικρογραφίες και σκηνικά που αναπαριστούσαν τα σπουδαιότερα κτίρια της πόλης, αυτά που έχουν μείνει πλέον ως εμβλήματα. Ίσως το πιο χτυπητό δείγμα καινοτομικής τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε ήταν από τον υπεύθυνο φωτογραφίας, Eugene Shufftan, ο οποίος μετήλθε ημιεπαργυρωμένα κάτοπτρα προκειμένου να συλλάβει ταυτόχρονα την ζωντανή δράση με το μινιατουρίστικο σκηνικό.

Η τελειομανία του Lang δεν θα άφηνε φυσικά τους ηθοποιούς απ’ έξω. Ο νεαρός τότε Froehlich θυμάται: «Στις σκηνές σωματικών βασάνων τυραννούσε τους ηθοποιούς μέχρι αυτοί πράγματι να υποφέρουν». Η δεκαεπτάχρονη τότε Helm ασφυκτιούσε μέσα στην ξύλινη-μεταλλική στολή του ρομπότ και αγανακτούσε: «σε βλέπω, ακόμη και αν δεν σε βλέπω» εννοώντας τον Lang. Πολλές φορές μπορεί να γυριζόταν η ίδια σκηνή μέχρι ο Lang να μείνει ευχαριστημένος. Ως γνήσιος εξπρεσιονιστής ο Lang επέμενε στο σενάριο σε σημείο εμμονής. «Έχω ετοιμάσει τη δουλειά μου στο γραφείο» λέει στη συνέντευξή του στο National Film Theater το 1962, «αρνούμαι να αλλάξω τίποτα από το σενάριο στην σκηνή» συμπληρώνει. Αυτό δημιουργούσε προβλήματα, αλλά ο Lang ήταν αμετάπειστος.

Αμέσως μετά την πρεμιέρα της η ταινία Μετρόπολις."περικόπηκε" σοβαρά και έγιναν αλλαγές. Από τότε και μετά, περισσότερο από το 1/4 της ταινίας θεωρούταν ότι έχει χαθεί.

Το 2008 όμως μια ουσιαστικά ολοκληρωμένη έκδοση της ταινίαςβρέθηκε στο Μπουένος Άιρες. Αυτό που είχε διατηρηθεί όμως ήταν ένα κακοδιατηρημένο αντίγραφο της ταινίας που είχε γυριστεί σε φιλμ των 16 και δεν είχε ολόκληρη την εικόνα αλλά ένα μέρος αυτής.

Ένα μεγάλο ποσοστό της επαναδημιουργίας του φιλμ ολοκληρώθηκε και μια πλήρης έκδοση της ταινίας δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Αργεντίνικου υλικού. Οι ισπανικές λεζάντες μεταφράστηκαν στα γερμανικά, με τη βοήθεια των "censor-cards" για να απεικονιστούν στη σωστή θέση στο βίντεο, οι ελλιπείς εικόνες στο φιλμ των 16 mm,

το χαμένο μέρος της εικόνας συμπληρώθηκε με μαύρο χρώμα. Οι λεζάντες εμφανίζονται

με την αρχική τους επεξεργασία. Οι λεζάντες που έχουν διαφορετική μορφή (όπως εδώ)

έχουν μπει ώστε να δίνουν μια περίληψη των σκήνων που ακόμα λείπουν.

Τόσο όσο χρειάζεται για να βοηθήσουν στη σωστή κατανόηση της ιστορίας. Μικρότερα κενά αντιπροσωπεύονται από μικρά διαστήματα μαύρης εικόνας.

Αυτή η ταινία παρήχθει από την Ufa και η διανομή της έγινε από την Parufamet.

Tabu: A Story Of The South Seas 1931

Tabu: A Story Of The South Seas 1931

ΤΑΜΠΟΥ

Σκηνοθεσία: F.W. Murnau

Σενάριο: F.W. Murnau, Robert J. Flaherty

Είδος: Drama, Romance, Adventure

Διάρκεια: 1h 26min

Μεσότιτλοι: Γιάννης από Ανάβυσσο

Παίζουν:

Matahi = Το αγόρι

Anne Chevalier = Το κορίτσι

Bill Bambridge = Ο αστυνομικός

Hitu = Ο γέρο πολεμιστής

Ένα αγόρι και ένα κορίτσι ερωτεύονται σε παρθένο νησί του Νότιου Ειρηνικού, αλλά για να τηρηθεί η παράδοση, εκείνη θα πρέπει να ντυθεί νύφη σε γάμο, με έναν ηλικιωμένο γέροντα. Παπούτσι από τον τόπο σου κι αμόλυντο προστάζουν οι θεοί. Οι δυο νέοι, τελευταία στιγμή θα το σκάσουν με κανό και θα βρουν καταφύγιο σε άλλη, πιο πολιτισμένη νήσο για να ζήσουν ευτυχισμένοι. Γαλλική αποικία, με γλεντζέδες κινέζους εμπόρους. Αλλά η κατάρα του ζεύγους, που τους θέλει χωριστά, τους ακολουθεί κι εκεί. Εκείνος, μαζεύει μαργαριτάρια από το βυθό για να πλουτίζουν οι ντόπιοι και εκείνη, καταδιώκεται από το φάντασμα του ξαναμμένου πορνόγερου.

Το πρώτο μέρος της ταινίας λέγεται Παράδεισος. Όπου παράδεισος, φαντάσου τα νησιά Μπόρα Μπόρα, ανόθευτα από καθετί κακό. Σε αυτό λοιπόν το κεφάλαιο, θριαμβεύει το ρομαντικό στοιχείο και το αγνό ερωτικό ένστικτο. Οι ερμηνείες των ιθαγενών της Πολυνησίας δείχνουν ανάγλυφα πειστικές, σε σημείο που νομίζεις, ότι παρακολουθείς ντοκιμαντέρ. Δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί, αλλά γνήσιοι κάτοικοι. Εντυπωσιακή η σκηνή των νησιωτών, που σκαρφαλώνουν σαν αγρίμια στο καράβι και η βραβευμένη με όσκαρ φωτογραφία του Φλόϊντ Κρόσμπι, μαγεύει σε κάθε πλάνο.

Το δεύτερο μέρος φέρει το όνομα Χαμένος Παράδεισος και είναι ιδιαιτέρως σκοτεινό. Ήρθε η ώρα, ο φόβος και η ανησυχία να πάρουν μορφή. Είτε αφορά την εμφάνιση ενός απειλητικού καρχαρία στο ψαροχώρι, είτε την επιστροφή του ηλικιωμένου για να διεκδικήσει αυτό που έχασε και να σπείρει την καταστροφή, δηλώνεται με κάθε τρόπο η αλλαγή του κλίματος. Το ερωτευμενάκι συννεφιάζει και ο θεατής αισθάνεται, πως κάτι κακό προμηνύεται στον ορίζοντα.

Το ταλέντο του γερμανού σκηνοθέτη Μουρνάου, δεν είναι μόνο στο εξαιρετικό τεχνικό στήσιμο, του θεαματικού αυτού φιλμ. Είναι στην ισορροπία που διατηρεί μέχρι τέλους, μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου. Μαζί με τον αμερικανό ντοκιμαντερίστα Ρόμπερτ Φλάχερτι – που δούλεψε μαζί του στο σενάριο –  χρησιμοποιούν μια ευφάνταστη για την εποχή αφηγηματική τεχνική, μεταθέτοντας ένα κοινό μελόδραμα, σε θρίλερ αγωνίας με οικονομικοκοινωνικό σχόλιο. Απλοποιημένο βέβαια, αλλά τί άλλο να απαιτήσει κανείς σήμερα , από ένα βωβό κομψοτέχνημα 80 και πλέον χρόνων; Το φιλμ γυρίστηκε το ‘29, αλλά βγήκε στις αίθουσες από την Paramount – που δεν το πολυπίστευε – δυο χρόνια αργότερα, όταν ήδη το σινεμά, είχε περάσει στην ομιλούσα εποχή του. Παρόλα αυτά, μιλάει δυνατά με δράση, τόλμη και συγκίνηση. Αρκεί το θλιβερό φινάλε, με τον πρωταγωνιστή Ματάχι να παλεύει με τα κύματα, θέλοντας να φτάσει την αγαπημένη του. Την πανέμορφη Άννα Σεβαλιέρ, στο ρόλο της Ρέρι. Αρκεί και μόνο αυτή η σεκάνς, για να καταλάβετε το λόγο, που το Ταμπού περνά στην αθανασία της 7ης τέχνης.

Ο Μουρνάου, φτιαγμένος από την ύλη των σπουδαίων κινηματογραφιστών, δεν έζησε για να το δει να προβάλλεται στις αίθουσες. 42 ετών, σκοτώθηκε σε τροχαίο, μία μόλις εβδομάδα, πριν από την επίσημη πρεμιέρα της ταινίας του στη Νέα Υόρκη. Ακόμη και αυτή η τραγωδία, σε συνάρτηση με την προβληματική του κύκνειου άσματος του, δείχνει τυπικά ποιητική. Έως θανάτου ερωτευμένος..

Η τελευταία ταινία του μεγάλου γερμανού σκηνοθέτη Murnau ήταν η Tabu. Γυρισμένη το 1931, με τον ήχο να έχει καθιερωθεί, ο Murnau επέλεξε τον... βουβό τρόπο για να διηγηθεί την ιστορία δύο ιθαγενών εραστών στα νησιά της Πολυνησίας και τις δυσκολίες που συναντούν από την τοπική πουριτανική κοινωνία και τα προβλήματα που έχουν με τα ήθη και έθιμα του λαού τους. Εδώ όμως και σε αντίθεση με την Αυγή, η ιστορία μας δεν θα έχει το -ίσως και αναμενόμενο- χάπι-εντ. Ίσως και γι`αυτό μας εντυπωσίασε η ταινία, πέρα δηλαδή και από τις εικόνες του Murnau που προσπάθησε (εντυπωσιακά θα λέγαμε) να αποτυπώσει σαν ντοκιμαντέρ τα ήθη και έθιμα των πολυνήσιων λαών, που προσπαθούσαν να ζήσουν και να τα βγάλουν πέρα με τους άγγλους κατακτητές στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ο Murnau πέθανε λίγο καιρό πριν προβληθεί η ταινία στις αίθουσες. Τι κρίμα που πέθανε τόσο νωρίς, γιατί είναι σίγουρο ότι είχε πολλά ακόμη να προσφέρει στον κινηματογράφο αυτός ο άνθρωπος.

Η ταινία στο youtube

https://www.youtube.com/watch?v=TS4D4-JKf6M

Sunrise: A Song Of Two Humans 1927

Sunrise: A Song Of Two Humans 1927

Η Αυγή

Σκηνοθεσία: F.W. Murnau

Σενάριο: Carl Mayer, Hermann Sudermann

Είδος: Drama, Romance

Διάρκεια: 1h 34min

Μεσότιτλοι: Γιάννης από Ανάβυσσο

Παίζουν:

George O'Brien = Ο άνδρας

Janet Gaynor = Η γυναίκα

Margaret Livingston = Η γυναίκα της πόλης

Bodil Rosing = Η υπηρέτρια

J. Farrell MacDonald = Ο φωτογράφος

Ralph Sipperly = Ο κουρέας

Πρόκειται για την έτερη ταινία (η πρώτη ήταν το Wings) που κέρδισε oscar στην πρώτη απονομή της ιστορίας. Το "Sunrise: A Song of Two Humans" αποτελεί ένα αριστουργηματικό κινηματογραφικό επίτευγμα, που στο αισθητικό του κομμάτι απολαμβάνει τη μοναχικότητα μιας κορυφής, που μοιάζει απάτητη ακόμα και 80 χρόνια μετά τη δημιουργία του.

Η υπόθεση είναι απλούστατη. Παντρεμένος άντρας έλκεται από φανταχτερή πρωτευουσιάνα. Η femme fatale, ο προσωποποιημένος πόθος του, τον παρακινούν στο να διαπράξει φονικό έγκλημα έναντι της συζύγου. Λίγο πριν υπερβεί τη λεπτή διαχωριστική γραμμή, η συνείδηση έρχεται σε άμεση αντιδιαστολή με την παρόρμηση. Τα ιερά δεσμά του γάμου λάμπουν και υπόσχονται έναν ευτυχή οικογενειακό βίο, όμως η πρωτευουσιάνα μετατρέπεται από ποθητό αντικείμενο σε μια εμετικά αποκρουστική φιγούρα.

Η υπόθεση είναι απλούστατη, και ίσως αυτή είναι η αιτία που υποβοηθάει τον F.W. Murnau να επιμεληθεί με αξιοπρόσεχτο μεράκι τη φόρμα του. Άλλωστε ο Murnau μαζί με τον Fritz Lang είναι από τους ελάχιστους κινηματογραφιστές που τίμησαν τον εγχώριο (Γερμανικό) εξπρεσιονισμό εκείνης της περιόδου. Το κάδρο γίνεται ένας ομιχλώδες καμβάς ερέβους. Ο οποίος συμπληρώνεται με παροξυστικές σκιές. Τα σκηνικά είναι παραμορφωμένα, και οι ερμηνευτές επιτυγχάνουν μια υπέρμορφη εκφραστικότητα. Ενώ η μουσική διαρκώς συμπληρώνει τον κινηματογραφικό χρόνο. Ενίοτε με απειλητική και ενίοτε με γαλήνια διάθεση. Όλα αυτά τα στοιχεία, που έχουν υφανθεί αποκλειστικά στο studio, μας παραπέμπουν ίσως σε μια σουρεαλιστική-υπερπραγματική σημειολογία. Όμως αυτό είναι λάθος! Ο F.W. Murnau ισορροπώντας ακροβατικά στον ρεαλισμό και στον υπερρεαλισμό καταφέρνει να περιγράψει λεπτομερέστατα την εποχή του - τι επίτευγμα! Και αν ορισμένες φορές υπερβαίνει την πραγματικότητα, το πράττει όχι για να εντυπωσιάσει, αλλά για να την κοιτάξει καθαρότερα από μια ανώτερη σκοπιά.

Το "Sunrise: A Song of Two Humans" είναι πλούσιο σε συμβολισμούς, εκτεινόμενο από την χριστιανική ιερότητα ως την μεγαλοαστική ιεροσυλία. Το μοτίβο των αντιθέσεων διαποτίζει τη ραχοκοκαλιά του φιλμ, προσδίδοντας ένταση στις θεματικές περιγραφές. Ο Murnau περιγράφει με στόμφο και σαρκασμό την επερχόμενη περίοδο της αστυφιλίας, η οποία οδήγησε σταδιακά και στην συνοικιακή ερήμωση. Και πιότερο όλων εξυμνεί την οικογένεια. Μέσα από σκηνές ανεπιτήδευτου μελοδράματος, ανεξέλεγκτης χιουμοριστικής ελεγείας, αλλά και απειλητικής σκοτεινιάς. Σε αυτές τις τελευταίες σκηνές θέλω να αναφερθώ κάπως εκτενέστερα.

Η κινηματογραφική θεωρία εισήγαγε τον όρο φιλμ νουάρ περίπου τη δεκαετία του 40. Ο όρος αναφερόταν σε ταινίες συγκεκριμένου ύφους, οι οποίες άκμασαν ως περίπου τα μέσα του 50. Η διάδοση και η επανάσταση που έφερε το χρώμα στον κινηματογράφο εκτόπισε-έσβησε το είδος του ομιχλώδες-σκοτεινού-σκιερού φιλμ νουάρ. Ωστόσο, ταινίες με παρόμοια σημειολογία που δημιουργήθηκαν στην πορεία του χρόνου χαρακτηρίστηκαν ως νεο-νουάρ. Σηματοδοτώντας μια μετά-νουάρ εποχή. Ωστόσο νομίζω πως θα ήταν σκόπιμο να ρίξουμε μια ματιά και στην προ-νουάρ εποχή. Το φιλμ νουάρ θεμελιώθηκε στις αρχές του εξπρεσιονιστικού κινηματογράφου. Χρησιμοποιώντας, σχεδόν απαρέγκλιτα, την παλέτα του εξπρεσιονισμού. Τόσο στο γεμάτο σκιές background, τα γεωμετρικά παραμορφωμένα σκηνικά, αλλά και τη γενικότερη αισθητική του ερέβους. Άλλη μια αρχή στην οποία θεμελιώθηκε το φιλμ νουάρ ήταν το βάθος πεδίου. Το βάθος πεδίου που ήταν ανέφικτο να επιτευχθεί από τις πρώτες κινηματογραφικές μηχανές. Όμως το "Sunrise: A Song of Two Humans", παρ`ότι πολύ πρώιμο, αποτελεί μια εξαίρεση. Ο F.W. Murnau -σε αντίθεση με τους δημιουργούς της εποχής του- δείχνει να αναγνωρίζει την ακρογωνιαία σημαντικότητα του χώρου, του βάθους πεδίου. Και παρά τις τεχνικές αντιξοότητες, όλη η δραματουργία εξελίσσεται σε απύθμενα κάδρα. Ενώ επιπροσθέτως ερχόμαστε και με μια πρωτόλεια μορφή μονοπλάνου, η οποία επίσης τονίζει τη σημαντικότητα του χώρου. Η μοναδική γεωμετρικότητα των σχημάτων δίνει μια εσωτερική ατμόσφαιρα στο film. Και όλα αυτά, σε συνδυασμό με την femme fatale σημειολογία της δέσης και της λύσης του μύθου, μας παραπέμπουν ευθέως στο κινηματογραφικό είδος του νουάρ. Συνεπώς, δε θα ήταν εντελώς άστοχο, ψηλαφίζοντας την ερεβώδη ατμόσφαιρα του "Sunrise: A Song of Two Humans", να του αποδώσουμε το χρίσμα ενός νουάρ πρόδρομου.

Κλείνοντας, το "Sunrise: A Song of Two Humans" είναι μια από εκείνες τις μαγευτικές ταινίες του κινηματογράφου. Όπου η θέαση της ισοδυναμεί με άσβηστη εμπειρία. Μάθημα κινηματογραφικής ιστορίας, αλλά και πρωταγωνιστικός σταθμός στην εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης. Και όλα αυτά από έναν δημιουργό που θα μπορούσε να γραφεί με χρυσά γράμματα, όχι μόνο στην ιστορία του βωβού κινηματογράφου. Έναν δημιουργό που χάθηκε τόσο νωρίς.

DER LETZTE MANN 1924

DER LETZTE MANN 1924

Ο τελευταίος των ανθρώπων

Σκηνοθεσία: F.W. Murnau

Σενάριο: Carl Mayer

Είδος: Drama

Διάρκεια: h 17min

Μεσότιτλοι: Γιάννης από Ανάβυσσο

Παίζουν:

Emil Jannings = Θυρορός ξενοδοχείου

Maly Delschaft = Η ανιψιά του

Max Hiller =            Ο γαμπρός της

Emilie Kurz = Θεία του γαμπρού

Hans Unterkircher = Μάνατζερ του ξενοδοχείου

Μία από τις καλύτερες ταινίες του βωβού κινηματογράφου αποτελεί η ταινία Der Letzte Mann παραγωγής 1924 του Friedrich Wilhelm Murnau, του δημιουργού του πιο γνωστού σας Νοσφεράτου. Βρισκόμαστε στη μεταπολεμική Γερμανία και παρακολουθούμε την ιστορία ενός ηλικιωμένου θυρωρού πολυτελούς ξενοδοχείου, ο οποίος καμαρώνει ιδιαίτερα για τη δουλειά του. Όταν όμως υποβιβαστεί λόγω ηλικίας και πιάσει δουλειά στο υπόγειο του ξενοδοχείου, στις τουαλέτες, τότε θα τον κυριεύσει η απόγνωση.

Στον ύστατο ξεπεσμό, όταν θα έχει σκεφτεί ακόμα και την αυτοκτονία, τα πράγματα θα αλλάξουν από μια αναπάντεχη κληρονομιά και το χάπι-εντ θα λυτρώσει τον ήρωά μας (και τους θεατές). Στον πρωταγωνιστικό ρόλο βρίσκουμε τον Emil Jannings, τον μεγαλύτερο ίσως Γερμανό ηθοποιό της εποχής εκείνης. Ο Murnau, αποφεύγοντας τη χρήση των μεσότιτλων, προσπάθησε (επιτυχημένα θα λέγαμε) να δημιουργήσει μια ταινία που αφηγείται την ιστορία της μέσα από τις εικόνες, με τη δύναμη της κάμερας και μόνο.

Ο Friedrich Wilhelm Murnau αναμιγνύει τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία με τον αντικειμενικό ρεαλισμό, επηρεασμένος από το σεναριογράφο Carl Mayer και τη λεγόμενη σχολή "Kammerspiel". Μια σχολή που επικεντρωνόταν στην καθημερινή ζωή και ψυχολογία των μικρών ανθρώπων, αποτυπώνοντας τον κυνισμό και την απογοήτευση της Γερμανίας του μεσοπολέμου, του πληθωρισμού και των μεγάλων κοινωνικών αντιθέσεων.

Ζήσης Μπαρτζώκας