Il Sorpasso 1962
Ο
Φανφαρόνος
Σκηνοθεσία: Dino
Risi
Σενάριο: Dino
Risi, Ettore Scola, Ruggero Maccari
Είδος: Comedy, Ιταλικά, Drama
Διάρκεια: 01:46
Γλώσσα: Ιταλικά
Παίζουν:
Vittorio Gassman: Bruno Cortona
Jean-Louis Trintignant: Roberto Mariani
Catherine Spaak: Lilli Cortona
Claudio Gora: Danilo Borelli 'Bibi'
Luciana Angiolillo: Gianna Cortona
Ο Roberto, (Jean-Louis Trintignant), ένας συνεσταλμένος
φοιτητής της νομικής θα γνωρίσει τον Bruno, (Vittorio Gassman), έναν 40χρονο
ευκατάστατο κύριο, με τον οποίο θα ξεκινήσουν ένα ταξίδι με καμπριολέ
αυτοκίνητο στην ιταλική ύπαιθρο. Στην πορεία του ταξιδιού, θα επισκεφτούν
συγγενείς τους, θα σταματήσουν σε διάφορες παραλίες και εξοχικά κέντρα, ενώ θα
έχουν και απρόοπτες συναντήσεις. Έτσι ο Bruno θα μυήσει τον νεαρό Roberto σε
έναν κόσμο που ήταν άγνωστος μέχρι τότε, ενώ οι ξέφρενες στιγμές του ταξιδιού
τους θα έχουν δραματική κατάληξη.
Δεν πάει πολύς καιρός, που κάποιος φίλος υποστήριζε με θέρμη
ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες του Μαρίενμπαντ δεν αποτελούν πνευματική
ιδιοκτησία του Alain Resnais. Συνεπώς, διεκδικούσε το δικαίωμα να το
επικαλείται (και… να το αναπολεί, όπως το γριφώδες ζευγάρι του φιλμ) χωρίς να
έχει παρακολουθήσει ούτε λεπτό από το « Πέρσι στο Μαρίενμπαντ». Με την ίδια
περίπου λογική, ο «Φανφαρόνος» του Dino Risi δε δημιουργεί ένα μυθοπλαστικό
σύστημα ερμητικά κλειστό πέραν του κοινού της –αντιθέτως, αποτελεί σημείο
αναφοράς που κυοφορείται ως τραύμα και διχασμός στην αντρική ψυχή, και
αντιστρόφως: ένα νευραλγικό κομμάτι της αυστηρά αρσενικής μυθολογίας εγγράφεται
συμπτυγμένο σε αυτό το αλησμόνητο road movie. Όπου ένας άστατος τυχοδιώκτης από
το πουθενά, ένας σαγηνευτής που δε διστάζει να φάει τα μούτρα του (το μότο της
ζωής του είναι «Βούτα!») παρασέρνει σε μια 24ωρη περιπλάνηση, επίσης στο
πουθενά, έναν εσωστρεφή φοιτητή της Νομικής (η δική του απάντηση είναι
«Σκέφτομαι πού θα πέσω» -τραγικά ειρωνική, όπως θα αποδειχθεί).
Διατυπώνοντας το ίδιο απεγνωσμένο αίτημα για ελευθερία με την
«Αταλάντη» του Jean Vigo, o «Φανφαρόνος» τον ξεπερνά σε τραγικότητα για να
μοιραστεί το βάθρο του με τον γκονταρικό «Τρελό Πιερό». Ας μην ξεχνάμε πως ο
αυθεντικός τίτλος της ταινίας αναφέρεται σε μια Προσπέραση: μια τυφλή εμμονή
για περισσότερη ταχύτητα, περισσότερη ηδονή, περισσότερες εμπειρίες σε λιγότερο
χρόνο. Πρόκειται για τις ψευδαισθήσεις που καλλιέργησε και ακύρωσε στο πέρασμά
της η δεκαετία του ’60. «Ζήστε σαν αυριανοί νεκροί!», ήταν το υπαρξιστικό
πρόσταγμα του Αλμπέρ Καμύ στα καμπαρέ του Παρισιού, και το δίδυμο του φιλμ θα
εκβιάσει την κατά λέξη τήρησή του. Πώς; Μέσω της, καθαρά συμβολικής, ύβρεως των
αυτοκινητιστικών προσπεράσεων. Η εποχή θα τιμωρήσει τα τέκνα της, όπως
υπαινίσσεται και το «Γυμνοί στον ήλιο».
Μιας και περί ύβρεως ο λόγος, ο Dino Risi δομεί αυτήν την
ταινία δρόμου με την απόλυτη ενότητα χώρου και χρόνου της αρχαίας τραγωδίας.
Ένα μεγάλο ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα… και ξανά προς τη μέρα, κατά τη
διάρκεια του οποίου οι Gassman- Trintignant θα αναπτύξουν μια σχέση λανθάνουσας
ομοφυλοφιλίας (υπό την έννοια της αλληλοϋποστήριξης ελλειμματικών ανδρισμών)
και εκατέρωθεν υφαρπαγής ενέργειας. Η ίδια χωροχρονική ενότητα κάνει τον
«Φανφαρόνο» να μοιάζει με εμφανώς παραλλαγμένο απομεινάρι του νεορεαλισμού –και
το οδοιπορικό της μάταιης αναζήτησης να συγγενεύει δομικά με τον « Κλέφτη
Ποδηλάτων».
Κι όμως, όλα τα εσωτερικά στοιχεία αυτής της σύγχρονης
τραγωδίας είναι οξυμένα σε τόνο κωμικό. Οι δύο όψιμοι φίλοι βολοδέρνουν μεταξύ
παρεξηγήσεων, καβγάδων και αστείων αμφίβολης ποιότητας –και απομένουν οι
γυναίκες, σα διασκορπισμένα μέλη ενός χορού, να υπενθυμίζουν την αντρική πτώση
μέσω του πονηρού και επιτιμητικού τους βλέμματος. Έστω και διαμέσου μιας
φωτογραφίας, σαν κι αυτή που κουβαλά μαζί του ο ντροπαλός φοιτητής. Αυτός που,
λίγο πριν το οριστικό φινάλε, θα εκμυστηρευτεί στον ιδιότυπο μέντορά του «Μαζί
σου πέρασα την ομορφότερη μέρα της ζωής μου» και η ματιά του θα διασταυρωθεί με
αυτήν ενός ανέμελου μπόμπιρα. Σε αυτήν τη σκηνή, της ύστατης προσπέρασης, κάθε
επιμέρους στοιχείο -οι γωνίες λήψης, το μοντάζ, η γεωμετρία της παραπάνω
διασταύρωσης- είναι κυριολεκτικά αξεπέραστο, ενώ η σύνθεσή τους προκαλεί
αιμορραγία σε όσους είχαν αντιληφθεί τα σημάδια της προοικονομίας. Με άλλα
λόγια, σε όσους συν-δημιούργησαν (ο θεατής είναι το ένα από τα δύο δρώντα
υποκείμενα μιας σχέσης θέασης, ας μην υποτιμά το ρόλο του) τον «Φανφαρόνο» με
σημείο αναφοράς το (υπαρκτό ή ενδεχόμενο) βίωμα. Εάν, λοιπόν, ο πολύ αγαπητός
Τσαγκαρουσιάνος επέλεξε να αφιερώσει το Brokeback Mountain στους φορείς μιας
«νέας μελαγχολίας», ο καημός του, τρόπον τινά προγονικού, φιλμ του Dino Risi
μοιάζει αιώνιος.
