Fahrenheit 451(1966)
Director:François Truffaut
Writers:François Truffaut (screenplay), Jean-Louis Richard (screenplay), and 3 more credits »
Stars:Oskar Werner, Julie Christie and Cyril Cusack
Το «Fahrenheit 451» ήταν η πρώτη και η τελευταία ταινία που έκανε ο François Truffaut για λογαριασμό του Hollywood. Η διχογνωμία μεταξύ κριτικών οδήγησε το έργο σε εμπορική αποτυχία και στην οριστική επιστροφή του Truffaut στην Ευρώπη. Ευτυχώς μάλλον, διότι γλύτωσε την αλλοτρίωση.
Για εμάς τους μεγάλους που ζήσαμε στα χρόνια προβολής της ταινίας, σας διαβεβαιώ ότι και το κοινό είχε διχαστεί σαν τους αμερικανούς κριτικούς. Πολλοί το λάτρεψαν – ένας απ αυτούς κι εγώ – και πολλοί το χλεύασαν.
Γιατί;
Το σενάριο του Jean-Louis Richard, που βασίζεται στην νουβέλα του 1953 του Ray Bradbury, μας παρουσιάζει μια μελλοντική κοινωνία όπου το δικτατορικό καθεστώς έχει απαγορεύσει όχι μόνο την λογοτεχνία, αλλά την γραφή γενικά. Τα πάντα είναι εικόνες και αριθμοί και οι εφημερίδες που κυκλοφορούν παρουσιάζουν τα νέα σε σκίτσα
Στο σχολείο τα παιδιά αποστηθίζουν αριθμητική ενώ τα σπίτια δυναστεύονται από γιγαντοοθόνες που ασχολούνται με ριάλιτι που προωθεί το καθεστώς. Οι πρώην πυροσβέστες είναι το επίλεκτο σώμα του καθεστώτος – κάτι σαν τους Εσατζήδες της επταετίας – δεν ασχολούνται με το σβήσιμο της φωτιάς, αλλά με την ανεύρεση και το κάψιμο οτιδήποτε γραπτού. Η κατοχή και το διάβασμα βιβλίου είναι έγκλημα και οι παραβάτες στέλλονται σε χώρους αναμόρφωσης, με ότι αυτό σημαίνει.
Σε όποιο σπίτι δεν υπάρχει κεραία τηλεόρασης στη στέγη του, οι ένοικοι θεωρούνται ύποπτοι και μπαίνουν στην μαύρη λίστα!
Όλα αυτά φάνταζαν και φαντάζουν μεγάλη υπερβολή.
Θα σταθώ όμως σε μια διαπίστωση.
Το καθεστώς της χούντας της χώρα μας επέβαλε την λογοκρισία. Και δεν αρκέστηκε μόνο σε λίστα επικίνδυνων γι αυτήν συγγραφέων, αλλά και πολλών που το όνομά τους τέλειωνε σε –ωφ και –όφσκη! Ακόμα και περί φασιστών να επρόκειτο προτιμούσαν να τους κόψουν για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Εξάλλου για να διαπιστώσεις αν ένα έργο είναι επικίνδυνο για σένα, πρέπει πρώτον να το διαβάζει και δεύτερον να το καταλάβεις. Πράγμα δύσκολο για τέτοιους τύπους.
Είμαι σίγουρος ότι μερικοί από αυτούς θα ονειρεύονταν να είχαν την τεχνογνωσία να μας μεταβιβάσουν κατευθείαν στον εγκέφαλο αυτά που ήθελαν, χωρίς να εξαρτόμαστε από το διάβασμα και να μπορέσουν έτσι να τα απαγορεύσουν όλα.
Στο κάτω-κάτω, όπως και στην ποίηση δεχόμαστε – ποιητική αδεία – συνθήκες έξω από τα καθιερωμένα για να δώσουμε έμφαση στην ιδέα μας, έτσι νομίζω και στην λογοτεχνία μπορούμε να δούμε την υπερβολή σαν μέσο που τονίζει τις ανησυχίες μας και μας προκαλεί να βρισκόμαστε σε εγρήγορση.
Δύο μορφές κατά την γνώμη μου δεσπόζουν στο έργο.
Η πρώτη είναι του François Truffaut που στο πρώτο του έγχρωμο έργο, χωρίς σπουδαία εφέ στην διάθεσή του, καταφέρνει να μας βάλει στο κλίμα μιας καταπιεστικής φουτουριστικής κοινωνίας.
Η δεύτερη είναι αυτή της Julie Christie. Η παγερή κούκλα με τον ανεξήγητο αισθησιασμό κυριαρχεί στον διπλό της ρόλο. Αυτή της υποτακτικής στο καθεστώς γυναικούλας συζύγου που προδίδει τον άνδρα της για να μην χάσει την βολή της και της επαναστάτριας δασκάλας που η γνωριμία της με τον πυροσβέστη ήρωά μας θα του αλλάξει την ζωή. Ή σωστότερα, θα δώσει νόημα στην ζωή του.
Φυσικά δεν θέλω να μειώσω την αξία της συμβολής του Oskar Werner στο ρόλο του ανανήψαντος πυροσβέστη, συζύγου και εραστή.
Και δύο προσωπικές διαπιστώσεις:
Ξαναβλέποντας το φιλμ μετά από τόσα χρόνια, διαπιστώνω πρώτον ότι απομακρύνθηκα από το διάβασμα και πρέπει να ανανήψω.
Δεύτερον, η τεράστια οθόνη τηλεόρασης που δεσπόζει στο σαλόνι των πρωταγωνιστών μου φάνηκε κάτι τι το υπερβολικό εκείνη την εποχή. Σήμερα έχω ακριβώς την ίδια!
Για εμάς τους μεγάλους που ζήσαμε στα χρόνια προβολής της ταινίας, σας διαβεβαιώ ότι και το κοινό είχε διχαστεί σαν τους αμερικανούς κριτικούς. Πολλοί το λάτρεψαν – ένας απ αυτούς κι εγώ – και πολλοί το χλεύασαν.
Γιατί;
Το σενάριο του Jean-Louis Richard, που βασίζεται στην νουβέλα του 1953 του Ray Bradbury, μας παρουσιάζει μια μελλοντική κοινωνία όπου το δικτατορικό καθεστώς έχει απαγορεύσει όχι μόνο την λογοτεχνία, αλλά την γραφή γενικά. Τα πάντα είναι εικόνες και αριθμοί και οι εφημερίδες που κυκλοφορούν παρουσιάζουν τα νέα σε σκίτσα
Στο σχολείο τα παιδιά αποστηθίζουν αριθμητική ενώ τα σπίτια δυναστεύονται από γιγαντοοθόνες που ασχολούνται με ριάλιτι που προωθεί το καθεστώς. Οι πρώην πυροσβέστες είναι το επίλεκτο σώμα του καθεστώτος – κάτι σαν τους Εσατζήδες της επταετίας – δεν ασχολούνται με το σβήσιμο της φωτιάς, αλλά με την ανεύρεση και το κάψιμο οτιδήποτε γραπτού. Η κατοχή και το διάβασμα βιβλίου είναι έγκλημα και οι παραβάτες στέλλονται σε χώρους αναμόρφωσης, με ότι αυτό σημαίνει.
Σε όποιο σπίτι δεν υπάρχει κεραία τηλεόρασης στη στέγη του, οι ένοικοι θεωρούνται ύποπτοι και μπαίνουν στην μαύρη λίστα!
Όλα αυτά φάνταζαν και φαντάζουν μεγάλη υπερβολή.
Θα σταθώ όμως σε μια διαπίστωση.
Το καθεστώς της χούντας της χώρα μας επέβαλε την λογοκρισία. Και δεν αρκέστηκε μόνο σε λίστα επικίνδυνων γι αυτήν συγγραφέων, αλλά και πολλών που το όνομά τους τέλειωνε σε –ωφ και –όφσκη! Ακόμα και περί φασιστών να επρόκειτο προτιμούσαν να τους κόψουν για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Εξάλλου για να διαπιστώσεις αν ένα έργο είναι επικίνδυνο για σένα, πρέπει πρώτον να το διαβάζει και δεύτερον να το καταλάβεις. Πράγμα δύσκολο για τέτοιους τύπους.
Είμαι σίγουρος ότι μερικοί από αυτούς θα ονειρεύονταν να είχαν την τεχνογνωσία να μας μεταβιβάσουν κατευθείαν στον εγκέφαλο αυτά που ήθελαν, χωρίς να εξαρτόμαστε από το διάβασμα και να μπορέσουν έτσι να τα απαγορεύσουν όλα.
Στο κάτω-κάτω, όπως και στην ποίηση δεχόμαστε – ποιητική αδεία – συνθήκες έξω από τα καθιερωμένα για να δώσουμε έμφαση στην ιδέα μας, έτσι νομίζω και στην λογοτεχνία μπορούμε να δούμε την υπερβολή σαν μέσο που τονίζει τις ανησυχίες μας και μας προκαλεί να βρισκόμαστε σε εγρήγορση.
Δύο μορφές κατά την γνώμη μου δεσπόζουν στο έργο.
Η πρώτη είναι του François Truffaut που στο πρώτο του έγχρωμο έργο, χωρίς σπουδαία εφέ στην διάθεσή του, καταφέρνει να μας βάλει στο κλίμα μιας καταπιεστικής φουτουριστικής κοινωνίας.
Η δεύτερη είναι αυτή της Julie Christie. Η παγερή κούκλα με τον ανεξήγητο αισθησιασμό κυριαρχεί στον διπλό της ρόλο. Αυτή της υποτακτικής στο καθεστώς γυναικούλας συζύγου που προδίδει τον άνδρα της για να μην χάσει την βολή της και της επαναστάτριας δασκάλας που η γνωριμία της με τον πυροσβέστη ήρωά μας θα του αλλάξει την ζωή. Ή σωστότερα, θα δώσει νόημα στην ζωή του.
Φυσικά δεν θέλω να μειώσω την αξία της συμβολής του Oskar Werner στο ρόλο του ανανήψαντος πυροσβέστη, συζύγου και εραστή.
Και δύο προσωπικές διαπιστώσεις:
Ξαναβλέποντας το φιλμ μετά από τόσα χρόνια, διαπιστώνω πρώτον ότι απομακρύνθηκα από το διάβασμα και πρέπει να ανανήψω.
Δεύτερον, η τεράστια οθόνη τηλεόρασης που δεσπόζει στο σαλόνι των πρωταγωνιστών μου φάνηκε κάτι τι το υπερβολικό εκείνη την εποχή. Σήμερα έχω ακριβώς την ίδια!
