Strike 1925

Strike 1925

Η Απεργία

Σκηνοθεσία: Sergei M. Eisenstein

Σενάριο: : Grigoriy Aleksandrov, Sergei M. Eisenstein

Είδος: Drama

Διάρκεια: 1 h 22 min

Παίζουν:

Maksim Shtraukh = Κατάσκοπος της αστυνομίας

Grigoriy Aleksand = Εργοδηγός του εργοστασίου

Mikhail Gomorov = Εργάτης

I. Ivanov =  Αρχηγός της Αστυνομίας

Ivan Klyukvin = Επαναστάτης

Aleksandr Antonov = Μέλος της απεργιακής επιτροπής

Είχε ήδη προλάβει να μετακομίσει στην Μόσχα οπού δούλευε ως θεατρικός σκηνοθέτης στην Proletkult ενώ παράλληλα ξεκινούσε να γράφει αναλύσεις πάνω στο μοντάζ και στην θεωρία του κινηματογράφου. Εκείνη την περίοδο του ανατέθηκε ένα μεγαλεπήβολο εγχείρημα, μία σειρά οχτώ ταινιών που είχαν ένα γενικό τίτλο Προς τη Δικτατορία (του Προλεταριάτου). Η πρώτη ταινία αυτής της σειράς ήταν η ?????? (Strike / Stachka / Απεργία) του 1925. Τα επόμενα κεφάλαια που ακολούθησαν ήταν τα Bronenosets Potyomkin (Θωρηκτό Ποτέμκιν) του 1925 και Oktyabr (Οκτώβρης) του 1928, οι υπόλοιπες ταινίες της σειράς δεν γυρίστηκαν τελικά. Παρά την θετική αρχική ανταπόκριση που είχε δεχτεί η Απεργία, η ταινία ξεχάστηκε γρήγορα και χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 30 χρόνια για να προβληθεί ξανά.

Η ιστορία διαδραματίζεται στις αρχές του 20^ου αιώνα στην προεπαναστατική Τσαρική Ρωσία. Σε ένα εργοστάσιο υπάρχει έντονη ανησυχία καθώς οι εργάτες νιώθουν πως οι συνθήκες εργασίας είναι αντίξοες, τα χρήματα είναι λίγα και σκέφτονται τρόπους για να αντιδράσουν. Η διοίκηση του εργοστασίου στέλνει χαφιέδες να παρεισφρήσουν στις ομάδες των εργατών ώστε να ενημερώνεται για τις κινήσεις τους αλλά και για να τους προβοκάρουν. Ενώ το κλίμα είναι ήδη τεταμένο ένας εργάτης κατηγορείται πως έκλεψε ένα εργαλείο και θα πρέπει να το πληρώσει από το μισθό του. Καθώς αυτό το κόστος είναι απαγορευτικό για τον ίδιο, αυτοκτονεί. Το περιστατικό αυτό θα είναι και η αιτία που όλοι οι συνάδελφοί του θα ξεσηκωθούν και θα προχωρήσουν σε γενική απεργία. Ο μόνος τρόπος για να κατασταλεί αυτή η μαζική αντίδραση είναι η επέμβαση των Κοζάκων στρατιωτών.

Η Απεργία του Eisenstein αποτελεί ένα πρώτο μοναδικό δείγμα καθαρόαιμης κομμουνιστικής προπαγάνδας. Η εξιδανίκευση της εργατικής τάξης, η ιδέα της συλλογικότητας, η απαίτηση των εργασιακών αιτημάτων και η αδιαλλαξία μίας αστικής κυβέρνησης και του κεφαλαίου είναι οι κεντρικές ιδέες που διέπουν την ταινία. Είναι τόσο κοντά στο πολιτικό μανιφέστο της εποχής και θα μπορούσε να είναι μία μεγαλειώδης προώθηση όλων όσων πρέσβευε η Σοβιετική Ένωση των πρώτων χρόνων. Σαφώς ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην λαϊκή αφύπνιση που αναπόφευκτα έφερε η πρόσφατη Οκτωβριανή Επανάσταε4

Πριν γίνει αναφορά στην τεχνική του Eisenstein, αυτό που έδωσε έμφαση στον ρεαλισμό, εκτός των γεγονότων ήταν και οι ήρωες. Στην ουσία στην Απεργία αλλά και στις επόμενες δύο ταινίες του οι ήρωες είναι απόντες με την κλασσική έννοια του όρου. Επιχειρείται ένας διαφορετικός τρόπος ανάγνωσης του ήρωα και ξεφεύγοντας από τα δυτικά καθιερωμένα ως τότε πρότυπα, η κάμερα απομακρύνεται από τον ουσιαστικά άγνωστο για τον θεατή πρωταγωνιστή και γυρίζει και εστιάζεται στον ίδιο. Μέσα από μία θεατρική ανώνυμη κολεκτίβα, μιας και δεν αναφέρονται ονόματα ηθοποιών απλά γενικά ο θίασος του Proletkult, ο θεατής – λαός βρίσκει τον εαυτό του να πρωταγωνιστεί. Σε μια αίσθηση γενικότερης κομμουνιστικής συλλογικότητας οι ηθοποιοί λειτουργούν απλά ως μέσα έκφρασης και δεν είναι πλέον το επίκεντρο της προσοχής. Αυτό προκαλεί τον θεατή να ταυτιστεί μαζί τους, νιώθει μέλος της εργατικής ομάδας, διαμαρτύρεται όπως εκείνοι, συμφωνεί με τα δίκαια αιτήματά τους, στην ουσία είναι σύντροφός τους. Έτσι ο Eisenstein μένοντας πιστός στις ιδέες της εποχής και απορρίπτοντας την ως τότε κινηματογραφική γλώσσα τοποθετεί το ατομικό συμφέρον ως απόρροια μιας ομαδικής προσπάθειας. Έτσι όντας κοντά στην δικιά του και την κομματική πραγματικότητα προβάλει το συλλογικό με τέτοιο τρόπο που γίνεται προσωπικό βίωμα του καθενός στον βαθμό πάντα που μπορεί να τον επηρεάσει.

Όπως είναι φυσικό ο Eisenstein μετέφερε την θεατρική του εμπειρία στον κινηματογράφο και ίσως βέβαια στο ντεμπούτο του να είναι πιο εμφανής και απροκάλυπτη. Η ταινία είναι χωρισμένη σε έξι κεφάλαια – πράξεις ακολουθώντας μία αυστηρή ακρίβεια. Στα τρία πρώτα κεφάλαια παρατηρεί την ηρεμία του εργοστασίου μέχρι και το ξέσπασμα της απεργίας και το κλείσιμο του εργοστασίου. Στα επόμενα παρατηρούνται τα επακόλουθα της απεργίας και την τελική παρέμβαση της αστυνομίας και του στρατού. Ο σκηνοθέτης πίστευε ακόμα και την εποχή του θεάτρου στο μοντάζ των θεαμάτων, δηλαδή διαφορετικές παραστάσεις και εικόνες μπλεγμένες η μία μέσα στην άλλη που δημιουργούν τελικά διαφορετικά και έντονα συναισθήματα στο κοινό. Μετέφερε αυτή την τεχνική και στον κινηματογράφο, έτσι τα πλάνα του χαρακτηρίζονται από δυναμισμό και έχουν γρήγορο ρυθμό. Τα απότομα κοψίματα του επιτρέπουν να εμπλέκει θεωρητικά αταίριαστες εικόνες δημιουργώντας μία άναρχη αλληλουχία που έχει βέβαια ειρμό και βοηθά ιδιαίτερα τόσο στους ιδεολογικούς συμβολισμούς που απεικονίζει όσο και στην έντονη συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση του κοινού. Ίσως σε ορισμένες σκηνές τα πλάνα να είναι περισσότερο στυλιζαρισμένα από όσο θα έπρεπε αλλά με την βοήθεια της ωμής πραγματικότητας αυτό το αίσθημα κατευνάζεται. Ακόμα όμως και από την πρώτη του ταινία είναι ξεκάθαρος ο ρόλος του Eisenstein, θέλει να εντυπωσιάσει, θέλει να έχει τον απόλυτο έλεγχο του έργου του και να χειραγωγήσει το κοινό του.

Χωρίς αμφιβολία το Θωρηκτό Ποτέμκιν ήταν η ταινία που καθιέρωσε τον Eisenstein παγκοσμίως αυτό όμως δεν αφαιρεί κάτι από το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η Απεργία στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ως σκηνοθέτη. Ο ίδιος βέβαια σε μία έκθεσή του μία δεκαετία μετά την αποκήρυξε γράφοντας πως η ταινία παρέδερνε σε σκουπίδια χυδαίας θεατρικότητας. Άσχετα από την γνώμη του ίδιου του Eisenstein, η Απεργία περιέκλειε όλη την κομμουνιστική ιδεολογία και η ύπαρξή της ήταν προαποφασισμένη όταν λίγα χρόνια νωρίτερα ο Lenin δήλωνε: “Από όλες τις τέχνες, για εμάς ο κινηματογράφος είναι η πιο σημαντική.”