Metropolis 1927

Metropolis 1927

Μετρόπολις

σκηνοθεσία; Fritz Lang

Σενάριο: Thea von Harbou, Thea von Harbou

Είδος; Drama, Sci-Fi

Διάρκεια: 2h 33min

Παίζουν:

Alfred Abel = Johann Fredersen

Gustav Fröhlich = Freder Fredersen - Joh Fredersens Sohn

Rogge            Rudolf = Εφευρέτης

Fritz Rasp = Ο λεπτός άνδρας

Theodor Loos = Josaphat / Joseph

Erwin Biswanger = 11811 – Georgy

Στο μέλλον, η τρανή πόλη «Μητρόπολη» είναι το καμάρι του σύγχρονου κόσμου: παράδειγμα υψηλής τεχνολογίας, στολίδι της πιο μοντέρνας αρχιτεκτονικής, με εντυπωσιακά πανύψηλα κτήρια, εναέρια κυκλοφορία, πλούτο, διασκέδαση -ένας εξελιγμένος παράδεισος που απολαμβάνουν οι λίγοι, οι αστοί. Κυβερνήτης όλου αυτού είναι ο Τζο Φρέντερσεν, που διοικεί την πόλη από το τεράστιο γραφείο του στην κορυφή ενός ουρανοξύστη. Αυτή η πανέμορφη ουτοπία όμως δεν κινείται μόνη της. Είναι ένας καλο-λαδωμένος μηχανισμός, που λειτουργεί νύχτα-μέρα από τον εξαντλητικό κόπο και μόχθο των εργατών. Στα έγκατα της γης, κάτω από την πόλη με την έντονη ζωή, βρίσκονται στρατιές εργατών που ζουν και χειρίζονται τις μηχανές, ώστε όλα να λειτουργούν ρολόι στην επιφάνεια της γης. Κάθε μέρα, οι εργάτες εξουθενωμένοι από την σκληρή δουλειά επιστρέφουν στα ταπεινά σπίτια τους και στις οικογένειές τους, μόνο και μόνο για να ξεκινήσει η επόμενη βάρδια με άλλους εργάτες… Όμως, αυτή η κατάσταση, με τους αστούς να χαίρονται τη ζωή που τους προσφέρει ο μόχθος των εργατών, σύντομα θα αλλάξει, όταν ο γιος του Φρέντερσεν, ο Φρέντερ, που ζει μια ξένοιαστη ζωή γεμάτη γλέντια, γνωρίζει κατά τύχη την όμορφη Μαρία, κόρη ενός εργάτη. Ο Φρέντερ ερωτεύεται κεραυνοβόλα την αγνή Μαρία, την ακολουθεί στην πόλη των εργατών και συγκλονίζεται όταν ανακαλύπτει ότι η δική του ευτυχία στηρίζεται στον κόπο ενός ολόκληρου κόσμου, που δεν γνώριζε καν ότι υπάρχει.

Όταν ο πατέρας του, όμως, βλέπει την επιρροή της Μαρίας στους εργάτες, αποφασίζει να δώσει ένα μάθημα στους εργάτες, για να μην τολμήσουν να σηκώσουν κεφάλι. Συναντά λοιπόν τον μισότρελο επιστήμονα Ρότβανγκ, και του δίνει εντολή να δώσει της μορφή της Μαρίας σε ένα ρομπότ που έχει φτιάξει. Το ρομπότ θα παρασύρει τους εργάτες σε απερίσκεπτες πράξεις, που θα πληρώσουν με το αίμα τους. Ο Ρότβαγκ αιχμαλωτίζει τη Μαρία και φτιάχνει το μοχθηρό ρομπότ, το οποίο αρχίζει το διαβολικό έργο του. Ο Φρέντερ στην αρχή δεν καταλαβαίνει την αλλαγή της αγαπημένης του Μαρίας… Θα παλέψει όμως για την αγάπη του και για την ανακάλυψη της αλήθειας. Και, μόλις οι συνέπειες των καταστρεπτικών πράξεων της ψεύτικης Μαρίας αρχίσουν να φαίνονται, η Μητρόπολη, πάνω και κάτω από τη γη, δεν θα είναι ποτέ η ίδια…

Η ταινία αποτελεί μια από τις πρώτες μεγάλου μήκους παράγωγες επιστημονικής φαντασίας. Το κόστος της ήταν τεράστιο, καθώς ο Lang χρησιμοποίησε περισσότερους από 20.000 κομπάρσους και γύρισε χιλιάδες μέτρα φιλμ.

Η σκηνη της μεταμορφωσης του ρομποτ σταθηκε η βαση για τις σκηνες στο εργαστηριο καθε αλλου κινηματογραφικου τρελλου επιστημονα.

Το 1923 γεννιέται η ασαφής και ακαθόριστη ακόμη επιθυμία στον Fritz Lang να δημιουργήσει μια ταινία σαν το Metropolis. Η ιδέα δεν παίρνει συγκεκριμένη μορφή παρά μόνο έναν χρόνο αργότερα, το 1924, όταν ο Lang με τον παραγωγό Erich Pommer ταξιδεύουν στην Αμερική για να στηρίξουν και να προωθήσουν το γερμανικό αριστούργημα της μεγαλύτερης γερμανικής κινηματογραφικής εταιρίας, UFA, Niebelungen. Από το πλοίο ακόμη ο Lang γοητεύεται από την αμερικανική μεγαλούπολη, Νέα Υόρκη. Τα φώτα, οι δρόμοι, αλλά κυρίως οι επιβλητικοί ουρανοξύστες, έμβλημα της Αμερικής, τα εξαιρετικής αισθητικής κτίσματα, οι πρωτοποριακές μορφές δίνουν στον Lang την έμπνευση που χρειαζόταν. Για έναν ευρωπαίο δεν ήταν συνηθισμένο θέαμα οι ουρανοξύστες που τότε μόνο στην Αμερική μπορούσε κανείς να δει (αν και στην προηγούμενη ταινία του Spiders 2 υπάρχουν ουρανοξύστες στην ταινία). Ο ίδιος εξομολογείται: «…κοίταξα τους δρόμους, τα αστραφτερά φώτα και τα ψηλά κτίρια – εκεί συνέλαβα το Metropolis». Η επαφή τους με τα χολιγουντιανά στούντιο θα ολοκλήρωνε την εικόνα τεχνολογικής και αισθητικής υπεροχής που απέπνεε η Αμερική. Ο Lang δεν μπορεί παρά να σκεφτεί: «έπρεπε το επόμενο έργο μου να ανταγωνίζεται σε μέγεθος και περιωπή την αμερικανική τεχνοτροπία». Πάντως σημειωτέον ότι η ταινία βασίζεται στη νουβέλα της Thea Von Harbou, την οποία ο Lang συμβουλευόταν κατά την παραγωγή.

Παρά τα όσα έχουν ακουστεί για την ταινία, είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί ότι αυτή δεν είναι προσανατολισμένη στην προφητεία. Σκοπός του σκηνοθέτη δεν είναι να αποδώσει στο σελιλόιντ τον οραματισμό του για το μέλλον, αλλά περισσότερο να παραγάγει ένα εξπρεσιονιστικό μείγμα μοντέρνας τέχνης, φουτουρισμού, γοτθικής τεχνοτροπίας, μεσαιωνικών καταβολών ακόμη και θρησκευτικού αποκρυφισμού. Ως τέτοια δε πρέπει να ιδωθεί. Στο ξεκίνημα ξεκαθαρίζεται εξάλλου: «Η ταινία αυτή δεν είναι ούτε για το σήμερα ούτε για το μέλλον. Δεν μιλάει για ένα συγκεκριμένο μέρος. Δεν υπηρετεί καμία τάση, κόμμα ή τάξη. Έχει μια ιδέα που βασίζεται σε κάτι συγκεκριμένο. Ο μεσολαβητής ανάμεσα στον εγκέφαλο και τους μυς πρέπει να είναι η καρδιά».

Όταν βγήκε στις αίθουσες, οι συντελεστές δεν περίμεναν τίποτα λιγότερο από θρίαμβο. Ως η ακριβότερη παραγωγή στην Ευρώπη ήταν επιτακτικό για το κύρος του Lang και της UFA να κάνει εξαιρετική πορεία. Η πρεμιέρα πράγματι ήταν πέρα από τα αναμενόμενα καλή. Οι κριτικές που έλαβε όμως ήταν μικτές. Οι πολιτικές αναφορές που αναπόφευκτα συνάγονται από το Metropolis έφεραν τις πολιτικές παρατάξεις της χώρας σε αντικρουόμενες θέσεις. Χαρακτηρίστηκε από σοσιαλιστικό ως εφιαλτικό. Ο δε Orson Welles χαρακτήρισε την ταινία ανόητη. Στην Αμερική οι κριτικοί την υποδέχτηκαν θετικά με συγκρατημένα αλλά ενθαρρυντικά σχόλια. Με το πέρασμα του χρόνου η ταινία κέρδισε σε αξία και πλέον θεωρείται μια από τις δέκα κορυφαίες όλων των εποχών.

Ο Lang, γνωστός περφεξιονιστής, απαίτησε από την UFA κάθε ελευθερία. Και είχε τα μούτρα να το κάνει μετά την τεράστια επιτυχία του, Niebelungen. Από την άλλη ο αυστριακός σκηνοθέτης δεν θα μπορούσε να επιλέξει άλλη εταιρία παραγωγής, καθώς μόνο η UFA είχε την φήμη και τα μέσα που απαιτούνταν, ώστε το δημιούργημά του να ολοκληρωθεί μέχρι κεραίας έτσι όπως το ήθελε.

Τα γυρίσματα της ταινίας κράτησαν 17 μήνες, ενώ το συνολικό κόστος ανήλθε σε 5,3 εκ. μάρκα, σχεδόν τετραπλάσιο από το αρχικά προβλεπόμενο. Η ταινία σχεδόν ανάγκασε την UFA να πτωχεύσει. Το φουτουριστικό αριστούργημα απαιτούσε τους κορυφαίους επαγγελματίες σε κάθε χώρο και πολλές νέες τεχνικές. Η δε έκταση παραγωγής ήταν για την εποχή πραγματικά κολοσσιαία. Περίπου 37.400 άτομα απασχολήθηκαν συνολικά από την αρχή ως το τέλος, ενώ απ’ αυτούς οι 35.000 ήταν κομπάρσοι.

Τα γυρίσματα έγιναν στα στούντιο της UFA. Οι απαιτητικότερες σκηνές –όπως αυτή της εξέγερσης ή των πλημμύρων- γυρίστηκαν σε πραγματική έκταση στο Neubabelsberg. Για την κατασκευή της πόλης χρησιμοποιήθηκαν κυρίως μικρογραφίες και σκηνικά που αναπαριστούσαν τα σπουδαιότερα κτίρια της πόλης, αυτά που έχουν μείνει πλέον ως εμβλήματα. Ίσως το πιο χτυπητό δείγμα καινοτομικής τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε ήταν από τον υπεύθυνο φωτογραφίας, Eugene Shufftan, ο οποίος μετήλθε ημιεπαργυρωμένα κάτοπτρα προκειμένου να συλλάβει ταυτόχρονα την ζωντανή δράση με το μινιατουρίστικο σκηνικό.

Η τελειομανία του Lang δεν θα άφηνε φυσικά τους ηθοποιούς απ’ έξω. Ο νεαρός τότε Froehlich θυμάται: «Στις σκηνές σωματικών βασάνων τυραννούσε τους ηθοποιούς μέχρι αυτοί πράγματι να υποφέρουν». Η δεκαεπτάχρονη τότε Helm ασφυκτιούσε μέσα στην ξύλινη-μεταλλική στολή του ρομπότ και αγανακτούσε: «σε βλέπω, ακόμη και αν δεν σε βλέπω» εννοώντας τον Lang. Πολλές φορές μπορεί να γυριζόταν η ίδια σκηνή μέχρι ο Lang να μείνει ευχαριστημένος. Ως γνήσιος εξπρεσιονιστής ο Lang επέμενε στο σενάριο σε σημείο εμμονής. «Έχω ετοιμάσει τη δουλειά μου στο γραφείο» λέει στη συνέντευξή του στο National Film Theater το 1962, «αρνούμαι να αλλάξω τίποτα από το σενάριο στην σκηνή» συμπληρώνει. Αυτό δημιουργούσε προβλήματα, αλλά ο Lang ήταν αμετάπειστος.

Αμέσως μετά την πρεμιέρα της η ταινία Μετρόπολις."περικόπηκε" σοβαρά και έγιναν αλλαγές. Από τότε και μετά, περισσότερο από το 1/4 της ταινίας θεωρούταν ότι έχει χαθεί.

Το 2008 όμως μια ουσιαστικά ολοκληρωμένη έκδοση της ταινίαςβρέθηκε στο Μπουένος Άιρες. Αυτό που είχε διατηρηθεί όμως ήταν ένα κακοδιατηρημένο αντίγραφο της ταινίας που είχε γυριστεί σε φιλμ των 16 και δεν είχε ολόκληρη την εικόνα αλλά ένα μέρος αυτής.

Ένα μεγάλο ποσοστό της επαναδημιουργίας του φιλμ ολοκληρώθηκε και μια πλήρης έκδοση της ταινίας δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Αργεντίνικου υλικού. Οι ισπανικές λεζάντες μεταφράστηκαν στα γερμανικά, με τη βοήθεια των "censor-cards" για να απεικονιστούν στη σωστή θέση στο βίντεο, οι ελλιπείς εικόνες στο φιλμ των 16 mm,

το χαμένο μέρος της εικόνας συμπληρώθηκε με μαύρο χρώμα. Οι λεζάντες εμφανίζονται

με την αρχική τους επεξεργασία. Οι λεζάντες που έχουν διαφορετική μορφή (όπως εδώ)

έχουν μπει ώστε να δίνουν μια περίληψη των σκήνων που ακόμα λείπουν.

Τόσο όσο χρειάζεται για να βοηθήσουν στη σωστή κατανόηση της ιστορίας. Μικρότερα κενά αντιπροσωπεύονται από μικρά διαστήματα μαύρης εικόνας.

Αυτή η ταινία παρήχθει από την Ufa και η διανομή της έγινε από την Parufamet.