Streetcar Named Desire 1951

 

Streetcar Named Desire 1951

Λεωφορείον ο Πόθος

 

Σκηνοθεσία: Elia Kazan

Σενάριο: Tennessee Williams, Oscar Saul

Είδος: Action, Drama, Elia Kazan, Romance

Διάρκεια: 02:02

Γλώσσα: Αγγλικά

Παίζουν:

Vivien Leigh: Blanche DuBois

Marlon Brando: Stanley Kowalski

Kim Hunter: Stella Kowalski

Karl Malden: Mitch

Rudy Bond: Steve 

Για το στόρι, πιστή μεταφορά του θεατρικού έργου του Tennessee Williams, δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε να προστεθεί σε όσα όλοι μας γνωρίζουμε. Η ιστορία της μοναχικής δασκάλας Μπλανς Ντιμπουά, της αδελφής της Στέλλας και του αυταρχικού συζύγου της Στάνλεϊ, είναι τόσο γνωστή, όσο και το παραμύθι του παπουτσωμένου γάτου. Το ίδιο ισχύει και για τις ερμηνευτικές ικανότητες των Vivien Leigh, Kim Hunter, Karl Malden που τιμήθηκαν με Όσκαρ α’, β’ γυναίκειου και β’ αντρικού ρόλου αντίστοιχα, καθώς και για τη γοητεία του Marlon Brando, του όποιου το άστρο ως sex symbol ήταν κάτι περισσότερο από υπέρλαμπρο εκείνη την εποχή. Η μαεστρία με την οποία ο Elia Kazan χειρίζεται την κάμερα, χάρη στην οποία η ταινία μοιάζει τόσο σύγχρονη και φρέσκια μέχρι τις μέρες μας και που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες στην ιστορία του σινεμά, είναι επίσης δεδομένη και αναγνωρισμένη. Τελικά, ο τίτλος της ταινίας ζωντανεύει το περιεχόμενο της από μόνος του. Το μόνο που δεν μπορεί να καταμαρτυρήσει, είναι η σπουδή στο πάθος και την απιστία, στον ανεκπλήρωτο πόθο και την ευθραυστότητα της ψυχικής ισορροπίας, στη λεπτή γραμμή που διαχωρίζει τη λογική από την παράνοια που εσωκλείει. Εμείς άπλα δεχόμαστε την πρόσκληση να τα βιώσουμε.

Η Νέα Ορλεάνη έχει πια βουλιάξει (ας όψεται ο Κατρίνα). Κι όμως για τον Elia Kazan είχε βουλιάξει προ πολλού. Το Λεωφορείο ο Πόθος είχε ως τελευταίο σταθμό μια Νέα Ορλεάνη σε κινούμενο βάλτο, το ιδανικό σκηνικό για τις σχέσεις που αφήνονται στην εντροπία. Η Blanche Dubois φτάνει στο τέρμα της γραμμής για να επισκεφτεί την έγγειο αδερφή της Stella. Εκεί θα γνωρίσει και το βίαιο σύζυγό της, τον Πολωνό μετανάστη δεύτερης γενιάς Stanley Kowalski, του οποίου τα κτηνώδη ένστικτα θα λειτουργήσουν συμπληρωματικά ως προς το διαταραγμένο ψυχισμό της. Ένα ιδιόμορφο τρίγωνο θα σχηματιστεί. Στις δύο ‘οξείες’ γωνίες συναντώνται οι ακραίες φιγούρες της Blanche και του Stan. Στην αμβλεία γωνία, η προσωποποίηση της αγάπης, προσωπικής και ερωτικής, η στωική Stella προσπαθεί να αμβλύνει την κρίση, κυοφορώντας τον καρπό του Πόθου. Άλλωστε όπως σωστά επισημαίνει η Blanche, «ο πόθος είναι το αντίθετο του θανάτου. Κι όμως είναι η Στέλλα (=αστέρι) που μας οδηγεί στο Θείο Ζεύγος, ή για να συνεχίσουμε για λίγο την αναφορά στη χριστιανική ‘μυθολογία’, οι Blanche και Stanley εικονογραφούνται ως πρωτόπλαστοι, αρχέτυπα σύμβολα του κάθε φύλου που βασανίζονται από τη γεύση που αφήνει στο στόμα ο απαγορευμένος καρπός.

Ο ιός που πλήττει όλες τις ταινίες που βασίζονται σε θεατρικά έργα είναι η απόδοσή τους ως κινηματογραφημένες θεατρικές παραστάσεις. Ο Kazan, που ανέβασε το Λεωφορείο για μια σεζόν στο Broadway, καταφέρνει να μεταφράσει το θεατρικό κείμενο με όρους κινηματογραφικούς. To Streetcar Named Desire, δίδυμο αδερφάκι του μεταγενέστερου Suddenly Last Summer / Ξαφνικά, Πέρσι το Καλοκαίρι, αναπτύσσεται πάνω στη διαλεκτική της βίας, τη σχετικότητα του σώφρονος και του ‘τρελού’, όπως και στην αντιπαραβολή του φαίνεσθε με το είναι, όσα και αν αυτά ακούγονται κάπως αφηρημένα. Ο σκηνοθέτης ακολουθεί σφιχτά τα σώματα των ηθοποιών, δείχνοντας αδυναμία στα κατακρεουργημένα Close-ups στα φθαρμένα πρόσωπα των ηθοποιών του, κοντινά σκληρά, ασφυκτικά, με το μισό πρόσωπο εκτός κάδρου.

Το βασικό εργαλείο του όμως είναι το παιχνίδι με τις εκδοχές της πραγματικότητας και τα όρια της ερμηνείας. Ο Marlon Brando, που κάνει εδώ τη δεύτερη εμφάνισή του στη Μεγάλη Οθόνη (η πρώτη ήταν το 1950 στο The Men του Zinnemann) δικαιώνεται ως ηθοποιός της ‘Μεθόδου’, της Αμερικανικής εκδοχής του συστήματος Stanislavski, όπως τη μετέφερε πρώτος ο Lee Strasberg και τη συνέχισε η Stella Adler, μιας μεθόδου που επιτάσσει την απόλυτη βιωματική σύλληψη και εκτέλεση του εκάστοτε ρόλου. Η Vivien Leigh, άρρωστη και στην τότε καθημερινή της ζωή, παίζει και με την ίδια τη δημόσια εικόνα της, μιας που η Blanche ως νευρωτική παρηκμασμένη αριστοκράτισσα του Αμερικάνικου Νότου μπορεί να θεαθεί και ως μια μεταλλαγμένη ρέπλικα της Scarlett O’Hara. Η ηθοποιός ήρθε ως μεταγραφή στο καστ της Νέας Υόρκης και με την αρωγή του ίδιου του σκηνοθέτη, δεν μπόρεσε ποτέ να νιώσει οργανικό μέλος της ομάδας. Το σετ των σκηνικών στενεύει κυριολεκτικά για να εκδηλώσει οπτικά την κλειστοφοβία της Blanche. Το ηχητικό σκορ παραπέμπει μονίμως σε έναν τόπο ‘αλλού’, ή μάλλον σε ένα ‘όχι πια εδώ’- κραυγές, ψίθυροι, μασημένες μουσικές, ήχοι των δρόμων. Όλο κι όλο το φορτίο όμως του λεωφορείου θα μπορούσε να είναι ένα ιδρωμένο φανελάκι. Που ‘ναι πιο βαρύ κι από ένα πουκάμισο αδειανό.