The
Ladykillers 1955
Η
Συμμορία των 5
Σκηνοθεσία: Alexander Mackendrick
Σενάριο: William Rose, Jimmy O'Connor
Είδος: Comedy,
Crime, Peter Seller
Διάρκεια: 01:31
Γλώσσα: Αγγλικά
Παίζουν:
Alec Guinness: Professor Marcus
Cecil Parke: Claude (a.k.a. 'Major Courtney')
Herbert Lom: Louis (a.k.a. 'Mr. Harvey')
Peter Sellers: Harry (a.k.a. 'Mr. Robinson')
Danny Green: One-Round (a.k.a. 'Mr. Lawson')
Ealing Studios- αδελφοί Κοέν: σημειώσατε 1. Εάν οι διάσημοι
μηδενιστές του αμερικάνικου σινεμά αποπειράθηκαν να εφεύρουν νέες ισορροπίες
για ένα παλιό, πλην όμως αγέραστο, αστείο, η αλήθεια είναι ότι η αυθεντική
κουστωδία των Ladykillers απλούστατα δεν επιδέχεται αντιγραφή. Τι συνέβη όμως
και τα διαπιστευτήρια από το «Πέρασμα του Μίλερ» και τον «Άνθρωπο που δεν ήταν
εκεί» αποδείχτηκαν παντελώς άχρηστα για τους Κοέν; Το κοκτέιλ μαύρης κωμωδίας
και νουάρ προέκυψε εντελώς άγευστο, σε αντίθεση με τη συνταγή του Mackendrick.
Η αποτυχία ως τελετουργία. Κι όμως, τα συστατικά που
χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης εν έτει 1955 είναι εκ πρώτης όψεως ίδια. Ο
μεφιστοφελικός άντρας, που νοικιάζει το δωμάτιο μιας άκακης και ελαφρώς
μυθομανούς γριούλας. Οι τέσσερις εντιμότατοι φίλοι του, που συμπληρώνουν το…
κουιντέτο εγχόρδων και εντυπωσιάζουν τη φιλόμουση γιαγιά. Και η τελευταία ως
υποψήφιο θύμα μιας πεντάδας μαντράχαλων, που θα καταφέρουν να αλληλοεξοντωθούν!
Με άλλα λόγια, πέντε πιόνια πολιορκούν μια ανυπεράσπιστη βασίλισσα, αλλά το ένα
θέτει το άλλο εκτός συναγωνισμού. Όσο κωμική και να μοιάζει η παραπάνω
διαδικασία, είναι μια τελετουργία. Και, ως τέτοια, είναι φύσει σοβαρή. Ο
Mackendrick αποδεικνύεται αρκετά σώφρων για να χορογραφήσει αυτή την απίθανη
τελετή αποτυχίας σα μια μακρόσυρτη κηδεία. Το εγχείρημά του προκύπτει μετά-εξπρεσιονιστικό
νουάρ, με μια χρήση των κλειστών χώρων που θυμίζει αρκετά το The old dark house
του Γουέιλ. Ακόμα και τα πιο ακραία κωμικά ευρήματα έχουν απεκδυθεί το μανδύα
του μπουρλέσκ, ενταγμένα στη φιλμική ροή με υποτονικό τρόπο. Το ρυθμό δίνει
ειρωνικά το λάιτ μοτίφ του τρένου, που θα εισέλθει αργά στο παιχνίδι ως
απρόσμενος πρωταγωνιστής.
Ο «ανθρώπινος παράγοντας»: η βασίλισσα της σκακιέρας του
Mackendrick στέκεται απαθής και οχυρωμένη σε ένα σύννεφο αφέλειας και
«παραδοσιακών αξιών». Παρόλο που ενσαρκώνει ιδανικά τη μη-δράση, το κάνει
περισσότερο ως μια αντεστραμμένη εκδοχή του «Αρσενικό και παλιά δαντέλα». Σα να
λέμε, είναι η αδράνειά της που εξολοθρεύει τους επίδοξους Ladykillers; Εάν το
εκλαμβάναμε κυριολεκτικά, τότε τα Ealing Studios θα πρέπει να απαρτίζονταν από
θιασώτες… της κινέζικης παθητικής αυτοάμυνας (άσε τον εχθρό σου να ηττηθεί
μόνος του). Σε ένα μεταφορικό επίπεδο: ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να
στροβιλίζεται γύρω από το μηδέν, μέχρι να πέσει εντός του από τον ίλιγγο.
Who looks stupid now? Παίρνοντας αφορμή από μια μνημειώδη
ατάκα του φινάλε, οι Κοέν έφεραν το παραπάνω υπαρξιακό παιχνίδι στα δικά τους
μέτρα –το περίφημο μοτίβο της ηλιθιότητας. Γι αυτό και (επιεικώς) απέτυχαν.
Αντιθέτως, η στρατηγική της ταινίας του Mackendrick θυμίζει αυτή του Ιανού, και
αντικατοπτρίζεται στη σαιξπηρικά γκροτέσκα ερμηνεία του Alec Guinness. Εξίσου
αμφιλεγόμενη και η υπόλοιπη πινακοθήκη των χαρακτήρων, που κινείται συνεχώς σε
ένα πλέγμα υπονοουμένων και παιχνιδιών εξουσίας. Ο σκηνοθετικός σχολιασμός,
όπως ήδη υπαινίχθηκα, δεν είναι άμεσος (τα κωμικά γκαγκ δεν αξιοποιούνται
πλήρως) αλλά εντελώς υπόγειος, μέσω των φωτισμών και των εναλλαγών του μοντάζ.
Η τράπεζα είτε απαλλοτριώνεται είτε… Μην πανικοβάλλεστε, ο Mackendrick
και οι λοιποί των Ealing απέχουν πολύ από τον δεδηλωμένα αντιεξουσιαστικό χώρο,
και δύσκολα θα υλοποιούσαν το δεύτερο συνθετικό του προβοκατόρικου συνθήματος.
Ωστόσο, η ιδιότυπη δικαίωση των απόψεων του καθηγητή Μάρκους κορυφώνει τη
σαρδόνια αμφισημία της «Συμμορίας των 5». Ο θάνατος των ληστών είναι ο
απαραίτητος «ηθικός» αντιπερισπασμός (σχεδόν κάθε νουάρ έχει τον δικό του),
υπάρχει όμως και εκείνο το τελευταίο τρίλεπτο ως κερασάκι στην τούρτα: η
«δικαίωση» των νεκρών και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε -τους υπόλοιπους θα τους
παραπέμψω στο Μπρεχτ: χειρότερο από το να κλέβεις μια τράπεζα είναι να την
ιδρύεις.
