Der Mude Tod 1921
Ο
Θλιμμένος Θάνατος
Σκηνοθεσία: Fritz Lang
Συγγραφείς: Fritz Lang, Thea von Harbou
Είδος: Drama, Fantasy, Thriller
Διάρκεια: 1h 37min
Μεσότιτλοι: droutsis
Παίζουν:
Bernhard Goetzke = Ο θάνατος
Lil Dagover = Νεαρή γυναίκα
Walter Janssen = Νέος άνδρας
Hans Sternberg = Δήμαρχος
Karl Rückert = Carl Rückert
Max Adalbert = Συμβολαιογράφος
'Η αγάπη
είναι πιο δυνατή από το θάνατο'.
Μια παραβολή
για την αγάπη και το θάνατο που αιχμαλωτίζει με τη φιλοδοξία, το αίνιγμα και
την πολυπλοκότητά του.
Με τίτλο
"Ένα γερμανικό λαϊκό τραγούδι σε έξι στίχους", το Destiny θέτει τις
επιρροές του άμεσα.
Βαθιά
ριζωμένη μέσα στην παράδοση της γερμανικής λαογραφίας, η βηματοδότηση της
ταινίας είναι λυρική και το τρίο των παραμυθιών παίζει σαν μια συλλογή από
ποιητικές βινιέτες που αποτελούν την κλασική γερμανική θλίψη.
Το Destiny
είναι μια φανταστική παραβολή: μια νέα γυναίκα (Lil Dagover) τρομοκρατείται
όταν ο αρραβωνιαστικός της (Walter Janssen) οδηγείται από την αδυσώπητη φιγούρα
του Θανάτου (Bernhard Goetzke) που αγόρασε πρόσφατα ένα οικόπεδο που έχει
μετατρέψει σε έναν κλειστό με τοίχους
κήπο για τις ψυχές του, στη ανυπαρξία.
Ωστόσο, ίσως
κουρασμένος από το ατελείωτο καθήκον του ως φορέα θνησιμότητας, ο Θάνατος
προσφέρει μια συμφωνία: θα την μεταφέρει σε εναλλακτικές πραγματικότητες - την
Περσία, τη Βενετία του 15ου αιώνα και την Κίνα - στην οποία καταλαμβάνουν
εναλλακτικές προσωπικότητες, ερωτευμένες και σε κίνδυνο.
Αν μπορεί να
σώσει τη ζωή του αγαπημένου της, σε οποιοδήποτε από αυτά, ο Θάνατος θα την
αποπληρώσει.
Αλλά είναι
μια πρόκληση που μπορεί να επεκταθεί και σε ένα σημερινό δίλημμα.
Το Destiny,
αρχικά με τον τίτλο Der Müde Tod (ο κουρασμένος Θάνατος) , είναι ένα βαθύ μυστηριώδες τραγικό
μελόδραμα που φιλοδοξεί επίσης να είναι μια εξπρεσιονιστική σάτιρα, μια
παράλογη όπερα για την καθημερινή μας πεποίθηση ότι εμείς, με τη νεολαία, την
υγεία και τη δύναμή μας, μπορούμε να εξουδετερώσουμε τον κουρασμένο παλιό
Θάνατο. Η αγάπη είναι πιο δυνατή από το Θάνατο, λέει η γυναίκα.
Είναι
παράξενο και γοητευτικό, ένα απόκοσμο όνειρο για τη λαχτάρα και το φόβο.
Tο αίνιγμά
του, είναι ένας συνδυασμός αθωότητας και πολυπλοκότητας.
Όπως
συμβαίνει τόσο συχνά με τον πρώιμο και τον βωβό κινηματογράφο, βλέπουμε τη
συγγένεια με το μύθο και το φανταστικό, αλλά διαπιστώνουμε ο βωβός κινηματογράφος γνωρίζει πραγματικά τις
δυνατότητες του μέσου και όλα αυτά φαίνονται να ξεφεύγουν από τον πιο
εξελιγμένο, αλλά γήινο ρεαλιστικό κινηματογράφο που έρχεται αργότερα.
Γίνονται όλα
πιο ονειρικά.
Ο θάνατος
είναι ένα θέμα που στρέφει μια μεγάλη σκιά πάνω στη γερμανική τέχνη, ιδιαίτερα
τα folksongs όπως εκείνη που φιλοδοξεί η ταινία του Lang.
Το σενάριο
της Von Harbou οφείλει επίσης ένα χρέος στην παράδοση των παραμυθιών, με τους
αδελφούς Grimm να έρχονται στο μυαλό μας σε όλη τη διάρκεια της ταινίας.
Και όμως,
ακόμη και με αυτά τα βαθιά ερωτήματα μπορούμε να δούμε ότι η προσέγγιση του Λανγκ έχει μια θαυμάσια
ευκολία στην αφή και μια καταπληκτική αίσθηση του χιούμορ.
Μόνο κι από
τα πρώτα λεπτά έναρξής του, το Destiny παραδίδει μερικά υπέροχα κωμικά
κτυπήματα που εξακολουθούν να λειτουργούν ακόμα και χρόνια αργότερα, χάρη εν
μέρει στη λειτουργία τους για την προώθηση του χαρακτήρα και της αφήγησης.
Η ίδια η
μορφή του Θανάτου βρίσκεται στο κέντρο όλου αυτού.
Ο Λανγκ
παρουσιάζει την εικόνα του Θανάτου, με μια εντυπωσιακή μαύρη σιλουέτα με κοίλα
χαρακτηριστικά και στοιχειωμένα μάτια, αλλά αυτός ο θάνατος έχει μια σχεδόν
κούραση, μια κατώτερη συμπεριφορά που όχι μόνο χρησιμεύει ως σημαντική αφήγηση
και θεματική συσκευή, αλλά είναι, επίσης,
περίεργα αστεία.
Ο σύγχρονος
θεατής, θα μπορούσε να απορρίψει το χιούμορ στο Destiny ως απλή συνέπεια της
φαινομενικά ιδιόρρυθμης σκηνής του σιωπηλού κινηματογράφου, αλλά αυτή είναι
σαφώς η πρόθεση του Λανγκ και όχι μόνο μέσα από τις παραστάσεις που παράγει από
το καστ, αλλά και από τη θέση του στη δομή του.
Όπως έδειξε
αργότερα με το Metropolis, ο Λανγκ γνωρίζει έντονα τη σημασιολογία των μορφών
μέσα σε μια σύνθεση και σε αυτήν την ταινία χρησιμοποιεί το mise en scène για
να τα συντρίψει.
Εδώ το
χρησιμοποιεί για να ενισχύσει ως παραμυθένια πρόσωπα, το μελοδραματικό,
ρομαντικό και κωμικό.
Είναι επίσης
σαφές ότι η πρόθεση του Destiny, εκτός από τη λειτουργία του ως ηθικού μύθου, ήταν να
είναι ένα κομμάτι ψυχαγωγίας κι εκεί τα καταφέρνει υπέροχα.
Η ταινία
είναι γεμάτη με εκθαμβωτικά ειδικά εφέ, πολλά από τα οποία είναι πρωτοποριακά
για την εποχή του και ενώ η κύρια αφήγηση είναι άμεση και ξεκάθαρη, οι τρεις
ιστορίες συνδυάζουν εξωτικές τοποθεσίες.
Αυτό το
κάνει περιστασιακά περίπλοκο, αλλά είναι επίσης μια ευκαιρία για τον Λανγκ να
πειραματιστεί και να παίξει.
Η δεύτερη
παραμυθένια ιστορία - σε ένα ιταλικό Carnevale - είναι μια όμορφα
κατασκευασμένη οπτική ετικέτα, με τον Λανγκ να σχεδιάζει τη σύνθεση της
αναγεννησιακής ζωγραφικής για να παρουσιάζει την ξεχωριστή οπτική του.
Πολλές
ταινίες της βωβής εποχής ευνοούσαν τα γραφικά της ιστορίας, οπότε το Destiny
είναι ένα πρώιμο παράδειγμα αυτών των κλασσικών (και ακόμα πολύ γοητευτικών)
τεχνικών που χρησιμοποιούνται (κυρίως) για την υποστήριξη της αφήγησης.
Η φύση του
υλικού φαίνεται να είναι πιο κοντά στο έργο του Μ. Μουρνάου από τον Λανγκ, αλλά
αυτά τα ζητήματα θνησιμότητας είναι εξίσου βασικά και για το δικό του έργο.
Χρησιμοποιώντας
μια φολκλορική αφήγηση, ο ίδιος και η συν-συγγραφέας του Τία Χάρμπου (η σύζυγός
του και ο πιο ζωτικός συνεργάτης του) λύνουν τα ζητήματα της ζωής, του θανάτου
και της θνησιμότητας πίσω σε μια όμορφη απλότητα, αφήνοντας τις ιστορίες
απαλλαγμένες από πολύπλοκες σχεδίασης και ικανές να παίξουν από τα παραμύθια
της ηθικής τους με την αμεσότητα των μεσαιωνικών μυστηρίων.
Μια
εξπρεσιονιστική ταινία, η πρώτη τόσο σημαντική του Fritz Lang, που επηρέασε
πολλούς. Ο Luis Bunuel είπε ότι με αυτό το έργο αποφάσισε να ασχοληθεί με την
έβδομη τέχνη και ο Alfred Hitchcock θεωρούσε αυτή ως αγαπημένη του ταινία.
